Trịnh Điển Thiết tự Thi Châu quy (Đỗ Phủ)

Trịnh Điển Thiết tự Thi Châu quy

Ngô liên Huỳnh Dương tú,
Mạo thử sơ hữu thích,
Danh hiền thận xuất xử.
Bất khẳng võng hình dịch.
Lữ tư thù tục hoàn,
Cánh dĩ lũ không bách.
Nam yết Bùi Thi Châu,
Khí hợp vô hiểm tịch.
Phan viên huyền căn mộc,
Đăng độn nhập thỉ thạch.
Thanh sơn tự nhất xuyên,
Thành quách tẩy ưu thích.
Thính tử thoại thử bang,
Linh ngã tâm duyệt dịch.
Kỳ tục tắc thuần phác,
Bất tri hữu chủ khách.
Ôn ôn chư hầu môn,
Lễ diệc như cổ tích.
Sắc trù bội thường tu,
Bôi bàn phả lang tạ.
Thì tuy thuộc táng loạn,
Sự quí đương thất địch.
Trung tiêu khiếp lương hội,
Bùi, Trịnh phi viễn thích.
Quần thư nhất vạn quyển,
Bác thiệp cung vụ khích.
Tha nhật nhục ngân câu,
Sâm sơ kiến mâu kích.
Đảo tỉ thiện triền quy,
Hoạ địa cầu sở lịch.
Nãi văn phong thổ chất,
Hựu trọng điền trù tích.
Chế sứ tự Khấu Tuân,
Liệt quận nghi cánh tích.
Bắc phong xuy chướng lệ,
Luy lão tư tán sách.
Chử phất liêm hà hàn,
Kiểu xuyên la điểu mịch.
Thử thân trượng nhi bộc,
Cao hứng tiềm hữu kích.
Mạnh đông phương thủ lộ,
Cường phạn thủ nhai bích.
Thán nhĩ bị nô thai,
Hãn câu huyết bất xích.
Chung nhiên bị ngoại sức,
Giá ngự hà sở ích.
Ngã hữu bình kiên dư,
Tiền đồ do chuẩn đích.
Phiên phiên nhập điểu đạo,
Thứ thoát sa điệt ách.

 

Dịch nghĩa

Tôi thương bậc tài giỏi ở Huỳnh Dương,
Khí mới tới hơi nóng hực bốc.
Người hiền nổi tiếng này thận trọng về việc làm quan hay quy ẩn,
Không có sơ xuất trong việc làm.
Ở nơi xa phong tục khác lạ,
Rốt cuộc bực tức vì cảnh trống vắng.
Về nam gặp ông họ Bùi ở Thi Châu,
Khí hậu hợp đất lại không hẻo lánh.
Vịn leo với rễ cây chằng chịt,
Trèo, bò vào hang đá cao vút trên trời.
Một dòng sông từ núi xanh chảy ra,
Thành quách sạch vẻ u sầu.
Nghe ông nói về cái vùng này,
Lòng tôi thấy thích thú.
Cái tục lệ nơi đó hẳn là thuần phác,
Không biết có chủ khách.
Nhà các quan sao mà hoà dịu,
Theo cách đối xử như thời xưa vậy.
Lệnh cho nhà bếp tăng chi phí nhiều,
Bàn chén thường bỏ bừa bãi.
Tuy hiện thời là vào lúc loạn,
Việc quí là vừa xứng lứa.
Ban đêm thường mở hội vui.
Bùi với Trịnh thân thuộc không có xa.
Đống sách có đến vạn quyển,
Đọc lướt qua để tạo ra cái lúc thanh thản.
Bữa trước mang cái nhục móc bạc,
Rậm rì thấy binh khí bầy hàng đều.
Đi dẹp ngược (vội vàng, hấp tấp) vui mừng mà trở về,
Vẽ xuống đất để ghi dấu chỗ mình đã qua.
Lại còn được nghe về chất lượng thổ ngơi vùng đó,
Lại coi trọng đất đai được khai thác.
Viên chế sứ như Khấu Tuân,
Các quận đều thấy luyến tiếc.
Gió bắc thổi khí độc tới,
Lão già yếu này chỉ nghĩ đến việc chống gậy đi loanh quanh.
Nơi bến bị ngăn chặn, lau sậy dao động,
Màn núi mờ mờ đám dây leo đâm thủng.
Thân này cú phải nhờ con, người làm nâng đỡ,
Hứng thú nơi sâu kín cứ vọt ra.
Vừa mới sang đông đã phải lên đường,
Cố dùng bữa ngay cạnh sườn núi.
Tiếc cho ông là loại ngựa thồ,
Mò hôi toát ra không đỏ như máu.
Cuối cùng tuy trang sức bề ngoài có đẹp,
Cưỡi đi có ích gì đâu.
Tôi có cái cáng xoàng đây,
Đi tới phía trước thế mà đúng hẹn lắm.
Lắt léo đi vào nơi cheo leo,
Mà tránh né được các tai hoạ.

(Năm 767)

Trịnh Điển Thiết 鄭典設 thăm người bạn thân là Bùi Miện 裴冕 ở Thi Châu (địa bàn sinh hoạt của tộc Thổ Gia 土家 và Miêu 苗, nay là Ân Thi, phía tây nam Hồ Bắc và tây Hồ Nam) vừa trở về. Trong bài này Đỗ Phủ thuật lại chuyến thăm nơi đó qua lời kể của Trịnh Điển Thiết. Bùi Miện (?-770) người Hà Đông (Vĩnh Tế, Sơn Tây), tự Chương Phủ 章甫, làm việc dưới quyền Vương Củng 王鉷. Khi Trịnh bị Lý Lâm Phủ âm mưu giết, Bùi Miện có đưa lời biện giải và sau này chính Bùi Miện cũng bị vạ lây, bị Lý Lâm Phủ đổi đi Thi Châu. Khi Kha Thư Hàn 哥舒翰 giữ chức Hà Tây tiết độ sứ, Bùi Miện được cử làm hành quân tư mã, sau đó theo Túc Tông về Linh Vũ, cùng với Đỗ Hồng Tiệm 杜鴻漸 thỉnh cầu thái tử lên ngôi. Bùi Miện được cử giữ chức tể tướng. Bùi Miện là con người ham khoái lạc, ăn sang, mặc đẹp. Ở đây Đỗ Phủ có ý phê phán Bùi Miện, khác với ý trong bài "Ký Bùi Thi Châu" 寄裴施州.