Tên của tôi là Dế Mèn. Tôi vốn sống tự lập từ nhỏ, nên ngay khi trưởng thành, tôi đã được mẹ cho ra ở riêng. Bởi ăn uống điều độ, nên chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng Dế cường tráng, mạnh mẽ.

Đôi càng của tôi mẫm bóng. Còn những cái vuốt cứng và nhọn hoắt. Đôi cánh thành cái áo dài chấm kín đuôi. Cái đầu to ra, còn hai cái răng đen nhánh như hai lưỡi liềm máy. Cặp râu của tôi dài trông rất hùng dũng. Bởi vì có những điểm mạnh nên tôi đã chủ quan đã đem ra để cà khịa trong làng. Tính hung hăng, ngang ngược. Nên tôi thích cà khịa với mọi người trong xóm. Tôi quát mấy chị Cào Cào ngụ ngoài đầu bờ. Có khi, tôi ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới đầm lên. Những lúc đó, tôi cảm thấy tự đắc lắm. Tôi cho rằng mình đã hơn tất cả mọi người. Nhưng nào ngờ chính vì vậy mà tôi đã gây ra lỗi lầm lớn và điều đó đã làm cho tôi nhớ tới bây giờ.

Chuyện kể rằng hàng xóm nhà tôi là Dế Choắt ( đó là tự tôi đặt cho nó ). Một chàng dế yếu ớt, hiền lành. Người cậu ta gầy gò, dài lêu nghêu trông như một gã nghiện thuốc phiện. Một hôm nọ, tôi sang chơi nhà Choắt. Thấy nhà cửa bừa bộn, tôi liền hỏi:

- Sao chú mày sinh sống cẩu thả vậy? Nhà cửa thì tuềnh toàng, ngộ nhỡ có kẻ nào đến phá thì chú mày gặp nguy ngay. Đúng là có lớn mà chẳng có khôn.

Dế Choắt tỏ vẻ buồn bã:

- Em cũng biết làm nhà như vậy nguy hiểm. Đụng đến việc là em thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa. Hay là bây giờ em nghĩ thế này... Song anh có cho phép nói em mới dám nói…

- Có chuyện gì thì chú mình cứ nói ra!

Dế Choắt nhìn tôi:

- Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…

Chưa nghe hết câu, tôi đã tỏ vẻ khinh bỉ:

- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Chú mày thì hôi như cú mèo, làm sao ta chịu được. Ai bảo đào tổ nông thì cho chết!

Nói xong, tôi chẳng chút mảy may suy nghĩ mà ra về, để mặc Dế Choắt lủi thủi một mình.

Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, trên những hồ ao quanh bãi, nước dâng trắng mênh mông. Nước đầy và nước mới thì cua cá cũng tấp nập xuôi ngược, thế là bao nhiêu cò, sếu, vạc, cốc, le, sâm cầm, vịt trời, bồ nông, mòng, két ở các bãi sông xơ xác tận đâu cũng bay cả về vùng nước mới để kiếm mồi. Tôi đứng ở cửa hang thì nhìn thấy Chị Cốc đậu gần hang. Tôi tỏ vẻ rủ Choắt đùa chị Cốc chơi, Choắt sợ hãi từ chối. Mèn kiêu ngạo, hát đùa Cốc, khiên Cốc tức giận tìm kiếm kẻ vừa trêu chọc mình. Thấy chị ta đến gần, tôi nhanh chân chui tót vào hang nấp kín, rồi vắt chân lên giường. Tiếng chị Cốc đầy tức giận:

- Mày nói gì?

Giọng Dế Choắt run rẩy:

- Lạy chị, em nói gì đâu?

Chị Cốc lại quát lên:

- Chối hả? Chối này! Chối này.

Tôi chỉ nghe thấy tiếng kêu của Dế Choắt. Tôi nằm im thin thít cũng không dám động đậy gì. Chỉ đến khi Cốc bay đi, tôi mới bò lên, thấy Choắt thoi thóp. Tôi hốt hoảng chạy lại đỡ Dế Choắt dậy, khóc lóc:

- Nào tôi biết được cơ sự lại ra nông nỗi này, tôi hối hận lắm.

Dế Choắt thì thào nói với tôi:

- Thôi, tôi ốm yếu quá rồi, chết cũng đành. Nhưng tôi khuyên anh rằng ở đời mà có thói hung hăng, không biết suy nghĩ thì rồi cũng gây họa vào thân.

Tôi chôn cất Dế Choắt tại một bãi cỏ. Xong xuôi, tôi đứng trước mộ hàng giờ nghĩ về bài học đường đời đầu tiên.
Trạng ngữ: Mấy hôm nọ,......
Từ ghép: Đôi càng,.......
Câu mở rộng thành phần vị ngữ bằng cụm từ: Nhà cửa thì tuềnh toàng, ngộ nhỡ có kẻ nào đến phá thì chú mày gặp nguy ngay. Đúng là có lớn mà chẳng có khôn. ( tính từ: tuềnh toàng, khôn )