Có thể nói, những câu tục ngữ luôn mang đến cho chúng ta những bài học đắt giá về con người, về những mối quan hệ, kinh nghiệm sản xuất và đôi khi là về tình cảm lứa đôi. Chúng ta không thể phủ nhận tính chân thực và đúng đắn của những câu tục ngữ như vậy, vừa ngắn gọn, dễ hiểu mà vô cùng sâu sắc. Và để khuyên răn, nhắc nhở con cháu bài học về lựa chọn môi trường sống và các mối quan hệ, ông cha ta có câu: "Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng".

Trước tiên, ta cần hiểu câu tục ngữ có nghĩa là gì?. "Mực, đen" là hai từ cùng trường từ vựng mang sắc thái tiêu cực, ẩn dụ cho những thói xấu, những điều sai trái. Còn "đèn, sáng" thì lại ngược lại, nó biểu hiện cho một trường từ vựng về những điều tốt đẹp và tươi sáng, ẩn dụ cho cái thiện trong cuộc sống. Câu tục ngữ ngắn gọn, có cấu trúc đối mang lại cho chúng ta thông điệp: Môi trường sống có ảnh hưởng lớn đến nhân cách của chúng ta. Ví dụ như khi được học tập và vui chơi cùng những người bạn tốt, ngoan thì chúng ta sẽ được giáo dục và trở thành những người như vậy. Ngược lại, khi sống trong môi trường toàn những tệ nạn, thì con người cũng sẽ trở thành một trong những phần tử vướng mắc phải những tệ nạn đó. Dường như câu nói này đúng đắn bởi chính những trải nghiệm trong cuộc sống của chúng ta đều thể hiện rõ điều này.

Từ thời xa xưa, mẹ Mạnh Tử đã nhận thức rõ được tầm quan trọng của môi trường xung quanh ảnh hưởng rất lớn đến nhân cách mỗi người. Khi nhà Mạnh Tử ở gần nghĩa địa, ở gần khu chợ, khi nhìn thấy mọi người xung quanh làm gì về nhà Mạnh Tử cũng bắt chước làm y như vậy. Mẹ Mạnh Tử biết rằng những địa điểm đó không phù hợp để con lớn lên và học tập nên đã chuyển nhà ngay cạnh trường học. Và quả đúng như vậy, khi ở gần trường học thấy các bạn mình đi học, dùi mài kinh sử, về nhà Mạnh Tử cũng bắt chước và chuyên tâm học hành, rồi sau này trở thành một vĩ nhân mà chúng ta ngưỡng mộ. Hay trong chính gia đình mình cũng vậy, khi lớn lên trong một gia đình nề nếp, gia giáo thì con cái của họ cũng sẽ thật ngoan và lễ phép. Còn ngược lại khi một gia đình luôn chứng kiến cảnh bạo lực thì chắc hẳn, những đứa con của họ sẽ trở nên cục cằn và thô lỗ như chính cha của chúng vậy. Môi trường sống, bạn bè, và những người xung quanh ảnh hưởng rất lớn đến nhân cách và hành vi của chính chúng ta. Ta cũng đã từng nghe đâu đó câu ca dao:

"Thói thường gần mực thì đen
Anh em bạn hữu phải nên chọn người"

Tuy nhiên, câu tục ngữ trên cũng không thể đúng hoàn toàn bởi đôi khi chính nội lực bên trong con người mới là yếu tố quyết định giống như "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn". Có rất nhiều người có nghị lực và quyết tâm sống rất lớn, tuy không được sinh ra trong môi trường, hoàn cảnh tốt vậy mà họ vẫn vươn lên, tỏa sáng khiến ai cũng phải nể phục. Đã có rất nhiều tấm gương nghèo vượt khó như học sinh thủ khoa đại học Y năm 2013, bố ngủ trong ống cống, vá xe để kiếm tiền cho hai con ăn học, còn mẹ thì đi vặt lông vịt thuê vào mỗi đêm để kiếm mấy chục nghìn đồng cho các con. Câu chuyện đó đã khiến bao người phải thán phục. Và còn rất nhiều, rất nhiều những tấm gương giàu nghị lực sống như vậy nữa quanh ta, đáng để ta học hỏi và noi theo.

Từ ý nghĩa sâu sắc của câu tục ngữ, bản thân em đã học được rất nhiều điều từ việc lựa chọn môi trường sống, việc chọn bạn mà chơi, và hơn hết đó là phải có lập trường vững chắc, sống đúng với nguyên tắc và bản thân mình. Với cuộc sống hiện đại và hội nhập như hiện nay, không ít những trào lưu, xu hướng thu hút giới trẻ. Đôi khi đó là những văn hoá tốt nhưng đâu đó vẫn còn những trò chơi, tiêu khiển khiến giới trẻ sa ngã, sống không có mục tiêu mà chỉ biết hưởng thụ. Chính câu tục ngữ đã khiến chúng em - những học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường cần thận trọng hơn với những tác nhân và yếu tố ở bên ngoài cuộc sống. Và đặc biệt cần trau dồi những kĩ năng, kiến thức để tạo nên bản lĩnh vượt qua những cám dỗ đó.

Câu tục ngữ "Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng" là một bài học hay với ý nghĩa sâu sắc và thiết thực cho chính chúng ta. Qua đây, ta cũng nhận thức rõ hơn về những bài học kinh nghiệm mà cha ông ta đã đúc rút được trong quá trình sống, từ đó càng trân trọng hơn những người bạn tốt, những người thân trong gia đình và cả thầy cô giáo và xã hội, đã tạo nên một môi trường học tập tốt và bình yên.