“Sách mở ra trước mắt ta những chân trời mới”. Lời nhận định ấy quả không sai. Nếu thiếu sách báo thì cuộc sống của ta sẽ buồn tẻ, hụt hẫng biết bao. Sách giúp ta rất nhiều trong quá trình học tập và rèn luyện, giúp ta giải đáp mọi thắc mắc, ưu phiền... Sách chẳng khác nào là người bạn của chúng ta. Cho nên khi bàn về ích lợi của sách, La Rochefoucault có nhận định: “Một quyển sách tốt là một người bạn hiền".

        Quả thật sách là một người bạn tinh thần rất kì diệu. Trong cuộc sống, bất cứ thời đại nào, bạn thì có bạn tốt, bạn xấu. Sách cũng vậy, có sách tốt và sách xấu. Nếu ta đã từng được khuyên nên chọn bạn mà chơi thì câu nói trên cũng có giá trị tương tự như thế: Phải chọn sách tốt mà đọc.

        Thế nào là sách tốt? Đó là loại sách giúp ta mở mang kiến thức hiểu biết về cuộc sống, về con người, về đất nước, về thế giới... không chỉ hôm nay mà cả quá khứ xa xưa cũng như hướng tướng lai sắp tới. Còn bạn hiền là sao? Là người giúp đỡ, xây dựng hướng dẫn ta học tập điều hay lẽ phải... Như vậy, giữa một quyển sách tốt và người hạn hiền có tác dụng tương tự nhau, như nhà tư tưởng phương Tây đã ví von “Một quyển sách tốt là một người bạn hiền".

        Thật vậy, sách tốt giúp ta học hỏi được nhiều điều hay, nhiều điều mới lạ. Đó là kết quả của quá trình nghiên cứu lâu dài tìm tòi suy ngẫm có khi không mài của một người mà là của nhiều người, có khi không phải của một đời mà là nhiều thế hệ nhất là những quyển sách thuộc lĩnh vực khoa học, y học, nhân văn, xã hội học, kinh tế học... Sách tốt giúp cho ta có một đời sống tâm hồn tốt đẹp, biết yêu ghét rạch ròi, biết phân hiệt bạn và thù, biết thông cảm với niềm đau, nỗi bất hạnh của con người. Đọc tác phẩm Tắt đèn của Ngô Tất Tố, Lão Hạc của Nam Cao, chúng ta hiểu được thân phận của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, số phận của người nông dân, nhất là người bần nông, dần dần hiện rõ trước mắt chúng ta qua từng trang sách. Chị Dậu chỉ vì một suất sưu của chồng mà phải bán đứa con gái thân yêu của mình. Trong cái xã hội phong kiến thời nô lệ ấy, con người bị đánh thuế như thuế con vật, thuế hàng hóa... Còn cảnh đói nghèo của lão Hạc cũng giống như bao nhiêu cảnh đời bi thương của hầu hết những người nông dân khác, để rồi bị bọn thực ân, phong kiến hất ra bên lề cuộc sống. Từng dòng chữ, từng hình ảnh, từng cuộc đời trong trang sách cứ hiện ra làm xốn xang cả lòng cả dạ. Từ đó ta mới hiểu vì sao máu của ông cha ta cứ lần lượt thấm hồng trang sử đấu tranh quyết giành lại từ tay kẻ thù hầu trời tự do, độc lập cho con cháu đời sau, cổ ta như nghẹn cứng hẳn lại, một nỗi căm hờn đang trào dâng.

        Sách không chỉ giúp ta biết được cuộc sống số phận của người Việt Nam mà còn giúp ta thông cảm với những cuộc đời của những con người ở những vùng đất xa xôi trên thế giới. Đọc Cố hương của Lỗ Tấn ta thấy được cái nghèo khó, áp bức của xã hội đã biến một cậu bé thông minh hoạt bát đã trở thành một Nhuận Thổ nhút nhát, sợ sệt chấp nhận cái thân phận thấp hèn đáng thương hại. Cũng như bên trời Tây kia có những định kiến khắc nghiệt đối với những đứa trẻ không cha như Xi-mông bị người đời khinh khi luôn nghĩ đến cái chết. Rồi ở Mĩ, nơi nổi tiếng giàu có văn minh nhất thế giới vậy mà không ít người nghèo khó phải sống trong khu phố nhỏ hẹp bị bạc đãi không còn niềm tin - cô họa sĩ trẻ Giôn-xi bệnh hoạn luôn bi quan trước cuộc sống để số phận mình lụi tàn theo những chiếc lá rơi. Và cũng từ nơi ấy ta tìm được những tấm lòng nhân ái, biết chia sẻ nỗi bất hạnh với những người cùng khổ như mình. Chẳng hạn tấm chân tình của chú Phi-lip, sự hi sinh của bác Bơ-men luôn để lại trong lòng ta niềm động dạt dào về tình yêu thương của con người. Thông qua sách, ta hiểu rõ được những bất công của xã hội và càng thấm thía hơn giá trị của cuộc sống tự công bằng, bác ái... Từ đó, giúp ta có ý thức tốt và có hành động đúng.

        Những lúc buồn chán, sách lại là người bạn an ủi, giúp ta vui hơn “Những cuộc phiêu lưu kì thú”. Ta hồi hộp theo từng bước chân của Rô-bin-sơn Cru-sô với nhiều lo lắng. Ta sung sướng tự hào khi người anh hùng đó chiến thắng thiên nhiên, biển cả, đảo hoang... Và cũng chính những quyển sách thế giúp ta thỏa mãn ước mơ chinh phục thiên nhiên, bắt thiên nhiên khuất dưới bàn tay và khối óc con người.

        Cũng có những quyển sách, sau khi đọc xong ta vô cùng cảm ơn tác giả giúp ta nhận ra sai lầm, khuyết điểm của mình. Phải chăng sự ngỗ nghịch Dế Mèn phần nào phản ánh sự ngỗ nghịch trong tuổi thơ của chúng ta? Và hành động vô ý thức khi trêu chọc mụ Cóc đã dẫn đến cái chết thảm thương Dế Choắt là nỗi ám ảnh trong tâm trí của Dế Mèn. Ta tưởng chừng Tô Hoài đang nói với chúng ta: Đừng quá hung hăng nghịch ngợm - những lời khuyên nhủ đó thông qua câu chuyện kì thú hấp dẫn.

         Đọc những truyện cổ tích thần thoại, truyền thuyết dân gian ta thấy càng gần gũi, thân tình hơn. Những ông bụt, cô tiên, phép lạ luôn tạo cho niềm vui, sự thích thú. Và hình ảnh của những chàng dũng sĩ, những hoàng công chúa... là dấu ấn tốt đẹp làm rạo rực lòng ta. Truyện xưa cổ giúp ta rõ một chân lí sông “ở hiền gặp lành”, “gieo gió gặt bão”. Sách quả đúng người bạn hiền đáng mến.

        Tuy nhiên, trong thực tế không phải sách nào cũng tốt cả. Bởi lẽ bên những quyển sách có giá trị rất cần thiết cho chúng ta thì cũng có không những quyển sách vô bổ có hại đang cố mặt rộng rãi khắp trên thị trường. Đó là những quyển sách đầu độc tuổi thơ, kích động bạo lực tuyên truyền văn hóa trụy... mà ta cần phải tránh xa. Vì vậy ta phải biết chọn sách tốt mà đọc. Nếu chọn được sách tốt tức là ta đã chọn được một bạn hiền.

        Trong thời đại ngày nay, sách không phải là phương tiện duy nhất để cho người giải trí, học hỏi, nhưng có thể nói sách mãi mãi là người bạn cần thiết chúng ta. Do đó ta phải yêu sách như yêu bạn, biết giữ gìn sách tốt như giữ tình bạn. Vì thế nhận định của nhà tư tưởng La Rochefoucault là một nhận có giá trị muôn đời.