Một trong những truyền thuyết nổi tiếng của nước ta vừa thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước chính là truyền thuyết Sơn Tinh Thủy Tinh, không chỉ lý giải hiện tượng thiên tai bão lũ hàng năm mà còn tượng trưng cho việc con người đấu tranh với thiên nhiên để bảo vệ cuộc sống suốt hàng ngàn năm qua.

Chuyện kể rằng thời vua Hùng thứ 18 có một nàng công chúa là Mị Nương, xinh đẹp tuyệt trần, vua muốn kén cho con gái yêu một chàng rể tài giỏi nên bèn ban chiếu khắp thiên hạ để tuyển phò mã. Một hôm có hai chàng trai khôi ngô tuấn tú đến ứng tuyển, một người là Sơn Tinh thần núi Tản Viên, một người là Thủy Tinh chúa miền nước thẳm, cả hai tài sức đều ngang nhau, vua rất khó nghĩ nên đã ra điều kiện sính lễ là  một trăm ván cơm nếp, một trăm đòn bánh chưng, voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi, sáng hôm sau ai mang sính lễ đến trước thì được cưới Mị Nương.

Sáng hôm sau Sơn Tinh mang đủ lễ vật và rước Mị Nương đi sớm, Sơn Tinh đến muộn, không cưới được vợ nên tức giận đuổi theo đòi cướp Mị Nương. Thủy Tinh ra sức hô mưa gọi gió, dâng nước lên cao làm ngập lụt hết nhà cửa, thuồng luồng quái vật bơi khắp nơi, Sơn Tinh cũng không kém cạnh liền làm phép nâng núi đồi lên cao chống lại lũ lụt. Hễ Thủy Tinh dâng nước cao bao nhiêu, Sơn Tinh lại làm phép cho núi cao bấy nhiêu, đánh nhau suốt cả mấy ngày đêm mà hai vị thần vẫn bất phân thắng bại, cuối cùng nản chí Thủy Tinh đành rút lui. Nhưng hằng năm vị thần này vẫn ghi hận cũ, đều dâng nước làm lụi lội một thời gian, sau thấy vẫn không khuất phục được vị thần núi kia nên đành rút quân, năm nào cũng vậy.

Câu chuyện là cách mà người xưa lý giải về thiên tai, đồng thời cũng phản ánh ý chí sức mạnh của con người khi đối chọi với thiên nhiên để bảo vệ cuộc sống. Đây là một câu chuyện có ý nghĩa lớn phản ánh phong tục tập quán và cuộc sống của con người Việt Nam từ thuở xa xưa.