Cả hai phong trào Cần Phương và yêu nước đầu thế kỉ XX xoay quanh chủ đề độc lập, tự do và dân chủ cho Việt Nam. Tuy nhiên, hai phong trào có mục đích và phương pháp khác nhau.

Phong trào Cần Phương (còn gọi là Cần Vương) được khởi phát vào cuối thế kỉ XIX dưới sự lãnh đạo của Phan Đình Phùng và Tôn Thất Thuyết. Phong trào này tập trung vào việc đấu tranh chống lại thực dân Pháp và tái lập triều đình nhà Nguyễn. Các cuộc khởi nghĩa của phong trào Cần Phương đã nhận được sự ủng hộ của một số dân tộc miền núi, nhưng đã không thành công trong việc giành lại độc lập cho Việt Nam.

Phòng trào yêu nước đầu thế kỉ XX được khởi xướng vào năm 1900 bởi Phan Bội Châu và Phan Chu Trinh. Phong trào này tập trung hơn vào việc tiếp thu các giá trị mới từ phương Tây và Nhật Bản để củng cố văn minh và tinh thần dân tộc. Phan Bội Châu cũng đã bày tỏ ý định lật đổ triều đình nhà Nguyễn và đòi hỏi độc lập cho Việt Nam. Sự lãnh đạo thực tế của phong trào này rơi vào tay Phan Chu Trinh, người đã đưa ra các chính sách khuyến khích dân chủ, hình thành các tổ chức độc lập và duy trì các hoạt động tiên tiến trong giáo dục và văn hoá.

Trong cả hai phong trào này, các nhân vật lãnh đạo đều mong muốn đưa đất nước ra khỏi bóng dáng thực dân, tuy nhiên, hướng đi và phương pháp đạt được mục đích của họ khác nhau.