Sau khi đàn áp những cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam, thực dân Pháp đã bắt tay vào khai thác thuộc địa lần thứ nhất (1897-1914). Họ thành lập Liên bang Đông Dương và tạo ra một bộ máy cai trị với sự chi phối từ trên xuống.

Việt Nam bị chia thành 3 vùng, mỗi vùng có một chế độ cai trị khác nhau: Nam Kỳ (thuộc địa), Trung Kỳ (bảo hộ) và Bắc Kỳ (nửa bảo hộ). Tất cả các đơn vị từ tỉnh, phủ, huyện, châu đến làng xã đều do viên quan người Pháp cai trị. Chính sách của Pháp nhằm tăng cường ách áp bức và kìm kẹp nhằm khai thác tài nguyên Việt Nam, làm giàu cho tư bản Pháp. Việc tổ chức bộ máy nhà nước rất chặt chẽ, đến mức tay xuống tận nông thôn và kết hợp giữa thực dân và phong kiến trong việc cai trị.

Sau khi đàn áp các cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam, thực dân Pháp tập trung vào việc khai thác thuộc địa bằng nhiều biện pháp, trong đó có:

- Nông nghiệp: Pháp tiếp tục cướp đoạt ruộng đất và khai khẩn đất hoang để sử dụng cho mục đích riêng của mình. Tại Bắc Kì, đến năm 1902, đã có 182.000 hécta ruộng đất bị chiếm đoạt bởi Pháp. Năm 1915, địa chủ người Pháp đã chiếm đoạt thêm 470.000 ha đất để lập đồn điền ở Bắc và Trung Kì. Ngoài ra, Pháp cũng khuyến khích phát triển canh tác thu tô.

- Công nghiệp: Pháp tập trung vào việc khai thác mỏ than và kim loại để xuất khẩu, đồng thời đầu tư vào các ngành công nghiệp nhẹ như sản xuất xi măng, gạch ngói, xay xát gạo, giấy, diêm...

- Giao thông vận tải: Pháp xây dựng hệ thống đường giao thông để tăng cường bóc lột và đàn áp phong trào đấu tranh của nhân dân.

- Thương nghiệp: Pháp độc chiếm thị trường Việt Nam và đánh thuế nặng vào hàng hóa nhập khẩu. Trong khi đó, hàng hóa của Pháp được miễn hoặc đánh thuế rất nhẹ. Để tăng ngân sách, Pháp còn áp đặt các loại thuế mới, đặc biệt là thuế rượu, muối và thuốc phiện.

Thực dân Pháp duy trì nền giáo dục phong kiến và chỉ mở một số trường học và cơ sở y tế, văn hoá. Họ đưa tiếng Pháp vào chương trình học bắt buộc ở bậc Trung học, nhưng đồng thời cũng tạo ra tầng lớp tay sai và kìm hãm nhân dân bằng những chính sách này.