Được mệnh danh là ông hoàng thơ tình - Xuân Diệu là một trong những gương mặt tiêu biểu nổi bật lên trong thời kỳ đỉnh cao của phong trào Thơ mới. Với những tác phẩm rất tình như Nguyên Đán, Vội vàng... ông đã ghi được ấn tượng mệnh mẽ đối với độc giả cả nước. Bài thơ "Hoa Cau" là một trong những tác phẩm cũng rất tình như vậy.

Ông là nhà thơ, nhà báo, nhà văn và cũng là nhà phê bình văn học của Việt Nam. Nổi lên vào đầu thế kỷ XX trong phong trào Thơ mới, Xuân Diệu được nhận xét là "nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới". Các tác phẩm của ông ảnh hưởng nhiều từ chủ nghĩa tượng trưng Pháp, bởi vậy chất lãng mạn của ông được thể hiện theo hơi hướng văn hóa phương Tây nhiều hơn những nhà thơ cùng thời. Bài thơ "Hoa Cau" là những miêu tả về câu truyện tình yêu của đôi trai gái. Đó không chỉ là cảm nhận về tình yêu mà còn là cảm nhận, liên tưởng của chàng trai về người con gái mình yêu.

Ngay từ nhan đề, bài thơ đã như thể hiện cho chúng ta nội dung của bài thơ. Hoa cau là một loài hoa đẹp, thường nở theo từng chùm. Màu hoa trắng ngà, nho nhỏ như những hạt ngọc trai kết với nhau thành từng sợi dây thật đẹp. Mùi hoa thoang thoảng, nhẹ nhàng đưa trong gió khiến ai cũng thấy vấn vương không muốn rời đi. Hoa cau tuy không sặc sỡ và có hương thơm ngào ngạt như hoa hồng, thế nhưng vẻ đẹp riêng của hoa cau lại khiến cho ai đã được ngắm, được thưởng thức vẻ đẹp ấy sẽ chẳng thể nào quên được. Đặt điểm nhìn của mình vào nhân vật trữ tình, tác giả Xuân Diệu đã cho chúng ta thấy được sự trong sáng, đẹp đẽ hồn nhiên của tình yêu. Cũng như tăng tính chân thực cho lời nói và cảm xúc của nhân vật. Khu vườn tâm hồn như nở rộ dưới sự tưới tắm của tình yêu đôi lứa. Không chỉ con người thay đổi mà sự vật xung quanh cũng như được khoác trên mình một màu áo mới dưới con mắt của những người yêu nhau.

Dù rằng họ chẳng giàu có chi về vật chất, nhưng họ lại giàu có bởi họ có những tình cảm mà họ trao cho nhau. Tình cảm mà họ trao cho nhau giống như làm mới lại thế giới nhàm chán kia. Làm cho vạn vật như thay màu áo mới, hồi sinh trở lại với sự hăng hái, say mê cuộc đời. Tình cảm ấy vừa đẹp đẽ, nhưng cũng lại thật trong sáng, bình dị và mộc mạc giống như hoa cau nở buổi sớm. Sáng sớm được coi như là sự khởi đầu, sự bắt đầu cho một hành trình mới. Đó cũng là thời gian bình yên nhất trong ngày, cũng có thể nói tình yêu của chúng ta là sự hi vọng, sự khởi đầu của những niềm vui, hạnh phúc trong tương lai. Con người ta có thể sống thiếu thốn về vật chất nhưng không được cho phép bản thân mình thiếu thốn, nghèo nàn về tâm hồn. Anh và em tuy hai mà một, là những hi vọng tạo nên một thế giới hạnh phúc ngày mai. Chính Xuân Diệu cũng đã từng viết: "Làm sao sống được mà không yêu/ Không nhớ không thương một kẻ nào?" Đối với anh sự thương nhớ của tâm trí đã gửi trọn lên nhành hoa cau trong vườn nhà. Anh cảm tưởng như em và tình yêu của đôi mình luôn hiện hữu ngay bên cạnh và xung quanh cuộc sống hàng ngày của anh. Và một lần nữa, nhân vật trữ tình lại khẳng định "Đôi ta giàu lắm bởi thêm nhau". Tình cảm của chúng ta sẽ làm cho cuộc sống này đẹp hơn, làm cho chính chúng ta và vạn vật xung quanh ta trở nên tốt đẹp hơn.

Bài thơ tuy viết theo thể thơ tự do nhưng vẫn mang đậm tính nghệ thuật khiến chúng ta cảm tưởng như đang chứng kiến một bức tranh sống động về khung cảnh khu vườn vào sáng sớm. Ngôn ngữ mộc mạc, trữ tình kết hợp cùng với các hình ảnh tượng trưng đã mang tới cho độc giả cảm xúc, suy nghĩ thật thơ, thật tình sau khi đọc xong tác phẩm. Tình yêu trong thơ Xuân Diệu dường như khiến con người ta tin tưởng hơn vào tình yêu, vào sự trong sáng, đẹp đẽ mà tình yêu mang lại cho con người, cho cuộc đời.

"Hoa Cau" là một bài thơ tuy không quá mĩ miều, sắc sảo như những bài thơ khác của ông hoàng thơ tình, thế nhưng tác phẩm vẫn có một vị trí đặc biệt trong lòng độc giả nước nhà. Dù là bây giờ hay cho tới mai này đi chăng nữa, Xuân Diệu cũng như "Hoa Cau" sẽ luôn giữ cho mình sự đặc biệt, ấn tượng riêng trong nền thơ ca văn học nước nhà.