Đối với dân tộc Việt Nam, xuyên suốt chiều dài lịch sử, vấn đề chủ quyền quốc gia, quyền độc lập, tự do của dân tộc luôn là vấn đề thiêng liêng, bất khả xâm phạm và đã được đề cập đến trong Nam quốc sơn hà của Lý Thường Kiệt ở thế kỷ XI; Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi ở thế kỷ XV và trong Hịch đánh quân Thanh của Nguyễn Huệ ở thế kỷ XVII. Ngày 28-1-1941, sau 30 năm ra đi tìm đường cứu nước, Người về nước và chủ trì Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (tháng 5-1941) và quyết định đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc giành lại quyền độc lập, tự do lên trên hết: “Trong lúc này quyền lợi dân tộc giải phóng cao hơn hết thảy”(23). Để thực hiện mục tiêu đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng đã thành lập Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Việt Minh), soạn thảo mười chính sách của Việt Minh, trong đó nhấn mạnh mục tiêu: “Quyết làm cho nước non này, Cờ treo độc lập, nền xây bình quyền”(24). Năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận thấy thời cơ cách mạng đã chín muồi để giành lấy quyền độc lập, tự do của dân tộc, Người cho rằng: “Dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”(25). Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam - kỷ nguyên độc lập, tự do. Ngày 2-9-1945, thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với tuyên bố: “Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do”(26). Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, dân tộc Việt Nam tiếp tục thực hiện quyết tâm kiên quyết chiến đấu đến cùng để bảo vệ những quyền thiêng liêng nhất: toàn vẹn lãnh thổ cho Tổ quốc và độc lập cho đất nước. Quyết tâm đó đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định trong “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” vang dậy núi sông: “Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ…. Và với tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, sau khi hòa bình lập lại, đất nước thống nhất, non sông thu về một mối, cả nước bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội và hội nhập quốc tế, giá trị thiêng liêng và bất khả xâm phạm về quyền độc lập, tự do của dân tộc luôn được nhân dân Việt Nam kiên định đặt lên hàng đầu theo phương châm “dĩ bất biến, ứng vạn biến” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định.

Về quyền độc lập, tự do của dân tộc là tiền đề mang lại cuộc sống ấm no, tự do và hạnh phúc cho nhân dân

Quyền độc lập, tự do của dân tộc chỉ có giá trị và ý nghĩa thực sự khi nó mang lại quyền tự do, ấm no và hạnh phúc cho nhân dân, đó chính là thước đo cho giá trị làm người của mỗi con người sống trong dân tộc đó. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Dân chỉ biết rõ giá trị của tự do, của độc lập khi mà dân được ăn no, mặc đủ

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ có một ham muốn duy nhất là: “Làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”. Và mục tiêu đầy tính nhân văn ấy chỉ có được khi và chỉ khi đất nước được hưởng quyền độc lập, tự do thật sự. Hiểu được điều đó, Hồ Chí Minh cho rằng, chúng ta hy sinh làm cách mạng là để giành lại quyền độc lập, tự do cho Tổ quốc, vì vậy sau khi đất nước giành lại được quyền độc lập, tự do thì cần phải quan tâm, chăm lo đến đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Bởi theo Người, “nước được độc lập mà dân không được hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”(31). Như vậy, quyền độc lập, tự do của dân tộc chính là vấn đề đầu tiên, là xuất phát điểm góp phần mang lại giá trị sống, giá trị làm người của nhân dân các dân tộc thuộc địa. Trong bản Di chúc, trước lúc đi xa, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn quan tâm và nhắc nhở Đảng ta cần quan tâm hơn nữa đến việc xây dựng và thức hiện thật tốt các kế hoạch phát triển kinh tế để góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.