MẨU CHUYỆN NHỎ (Lỗ Tấn)
Tôi bỏ quê nhà lên Bắc Kinh thấm thoắt đã sáu năm rồi. Trong thời gian đó, những việc gọi là “quốc gia đại sự”, mắt thấy tai nghe, kể cũng không phải ít, nhưng chẳng để lại một tí dấu vết nào trong lòng tôi cả. Giá bảo tìm xem có ảnh hưởng gì đến tôi không thì phải nói, chỉ làm cho tôi càng thêm gàn dở, mà thành thực hơn thì phải nói, chỉ làm cho tôi càng thêm khinh người.
Nhưng có một việc tầm thường đối với tôi lại có ý nghĩa, khiến tôi phải bỏ tính gàn dở đi, và cho đến nay, vẫn không hề quên.
Ấy là vào mùa đông năm Dân quốc thứ 6. Gió bắc thổi mạnh lắm, nhưng vì sinh kế, vừa sáng sớm, tôi đã phải ra đường. Dọc đường, hầu như không gặp ai cả. Vất vả lắm mới thuê được một chiếc xe kéo, bảo kéo đến cửa S. Một lát, gió dịu dần. Mặt đường không còn một hạt bụi, sạch bóng, trắng xóa. Anh xe chạy càng nhanh. Gần đến cửa S, bỗng một người nào vướng phải càng xe, rồi ngã dần dần xuống.
Đó là một người đàn bà, tóc hoa râm, áo quần rách rưới. Bà ta từ bên kia lề đường thình lình chạy qua chiếc xe, anh xe đã tránh rồi, nhưng cái áo bông bà ta không cài khuy, gió thổi lật lên, vướng vào càng xe. May mà anh xe đã bước chậm lại rồi, không thì đã ngã lộn nhào đến vỡ đầu mất!
Bà ta vẫn nằm phục dưới đất, anh xe cũng vừa dừng lại. Tôi đoán bà ta chẳng bị thương tích gì, vả cũng không có trông thấy. Tôi trách anh xe đến đa sự, tự chuốc lấy việc lôi thôi vào mình làm tôi phải đi trễ.
Tôi nói:
– Không việc gì đâu mà! Kéo đi thôi!
Anh xe chẳng để ý lời tôi nói, hoặc giả không nghe thấy chăng, cứ đặt xe xuống, đi lại dìu bà kia dậy, đỡ lấy cánh tay cho bà ta đứng vững, rồi hỏi:
– Có làm sao không?
– Ngã đau lắm.
Tôi nghĩ bụng: “Chính mắt tôi trông thấy bà ta ngã dần xuống kia mà, làm sao lại có thể đau được! Chỉ được cái làm bộ thôi. Thật đáng ghét. Còn anh, cũng đa sự, tự chuốc lấy phiền não vào thân, bây giờ mặc kệ anh, anh xoay sở lấy”.
Anh xe nghe bà kia nói thế, nhưng không chần chừ tí nào, vẫn đỡ lấy cánh tay bà ta, dìu đi từng bước một về phía trước. Tôi hơi lấy làm ngạc nhiên, vội nhìn về phía trước. Thì ra, phía trước là một cái đồn cảnh sát. Sau trận gió lớn, không thấy ai đứng gác ở ngoài. Chính anh xe đang dìu bà đi tới cổng cái đồn ấy.
Lúc bấy giờ, tôi vụt có một cảm giác rất lạ: cái bóng anh xe, người đầy cát bụi kia, nhìn từ phía sau, bỗng to dần ra. Anh càng bước tới, cái bóng càng to thêm, phải ngước lên mới nhìn thấy được, và dần dần cơ hồ biến thành một sức nặng đè lên người tôi đến nỗi làm cho cái “thằng tôi nhỏ nhen”, che giấu dưới lần áo da, như muốn lòi ra ngoài.
Sức sống của tôi lúc đó chừng như ngừng trệ lại. Tôi cứ ngồi lì trên xe không nhúc nhích, cũng không suy nghĩ, cho đến khi thấy một người cảnh sát từ trong đồn đi ra, mới bước xuống.
Người cảnh sát đến gần nói:
– Ông thuê xe khác mà đi. Anh xe này không kéo được cho ông nữa.
Không nghĩ ngợi, tôi lấy một nắm xu trong túi áo ngoài đưa cho người cảnh sát, nói:
– Bác đưa lại cho anh xe hộ tôi!
Gió lặng hẳn. Đường vẫn vắng. Tôi vừa đi vừa nghĩ, nhưng hình như lại sợ không dám nghĩ đến con người tôi. Thôi thì hẵng tạm không nói đến việc xảy ra vừa rồi, nhưng cái nắm xu kia là có ý nghĩa gì? Thưởng cho anh ta phải không? Tôi mà còn xứng đáng để thưởng cho một người như anh xe kia ư? Tôi không thể tự trả lời được.
Mẩu chuyện này, đến bây giờ, tôi thường vẫn nhớ tới, và do đó, cảm thấy đau khổ vô cùng và cố gắng suy nghĩ về con người tôi. Mấy năm lại đây, bao nhiêu chuyện văn trị, võ công (*) tôi đều quên hết, như đã quên những câu “Tử viết thi vân” hồi còn nhỏ. Duy có mẩu chuyện nhỏ này cứ hiện lên trước mắt, có lúc còn rất rõ ràng, khiến tôi hết sức xấu hổ, thúc giục tôi phải tự sửa mình, và cũng làm cho tôi càng thêm can đảm, càng thêm hy vọng.
Tháng 7 năm 1920 (Truyện ngắn Lỗ Tấn, NXB Văn học, 2000, tr.68-71)
* Lỗ Tấn (1881-1936), tên thật là Chu Chương Thọ, sinh ra tại phủ Thiệu Hưng, tỉnh Chiết Giang. Lỗ Tấn không chỉ là nhà văn hóa lớn mà còn là nhà giáo dục lớn. Tư tưởng giáo dục quan trọng nhất của Lỗ Tấn là vấn đề lập nhân- xây dựng và đào tạo con người. Nhắc đến Lỗ Tấn, người ta vẫn nhớ đến một biểu tượng của văn học Cách mạng Trung Quốc. Ông đã dùng chính ngòi bút của mình để đẩy lùi căn bệnh thời đại. Các tác phẩm xuất sắc của ông là Nhật kí người điên (1918), Gào thét (1922), Bàng hoàng (1925), AQ chính truyện (1921),…
* Văn trị võ công: tức những chuyện quốc gia đại sự.

Lựa chọn đáp án đúng:
Câu 1. Truyện sử dụng ngôi kể nào?
A. Ngôi thứ nhất B. Ngôi thứ hai C. Ngôi thứ ba D. Đan xen các ngôi kể
Câu 2. Nhân vật then chốt của câu chuyện là:
A. Nhân vật tôi B. Nhân vật anh xe C. Nhân vật người đàn bà D. Nhân vật người cảnh sát
Câu 3. Thời gian nghệ thuật của truyện ngắn là:
A. Quãng thời gian 6 năm tư khi nhân vật tôi bỏ nhà lên Bắc Kinh
B. Một buổi sáng mùa đông năm Dân quốc thứ 6 (1917)
C. Tháng 7 năm 1920
D. Không xác định được thời gian của câu chuyện
Câu 4. Khi người đàn bà vướng vào xe bị ngã, nhân vật tôi có tâm trạng gì?
A. Lo lắng bà ta bị thương tích B. Lo lắng vì phải đi trễ
C. Lo lắng cho anh xe D. Cảm thấy phiền toái và đáng ghét
Câu 5. – Có làm sao không?
– Ngã đau lắm.
Lời văn trên là:
A. Lời đối thoại của các nhân vật B. Lời độc thoại của nhân vật
C. Lời người kể chuyện D. Lời của nhà văn
Câu 6. Câu chuyện nhỏ nhưng đã làm nhân vật tôi thay đổi như thế nào?
A. Từ một người nhà quê trở thành một người thành phố .
B. Từ một người nghèo khó trở thành một người giàu có.
C. Từ một người gàn dở, khinh người trở thành một người biết suy nghĩ, biết xấu hổ và can đảm.
D. Từ một người nhân hậu trở thành một người vô cảm, thờ ơ.
Câu 7. Chủ đề chính của câu chuyện là gì?
A. Nỗi niềm xót xa, thương cảm cho những người lao động bất hạnh, dưới đáy xã hội.
B. Bộc bạch nỗi lòng tôn kính người lao động, tự thấy hổ thẹn và yêu cầu nghiêm khắc cải tạo con người mình.
C. Phê phán những kẻ thờ ơ, vô cảm trước nỗi khổ của người lao động.
D. Phơi bày những nghịch lí ghê sợ, những căn bệnh thời đại của dân tộc.
Trả lời câu hỏi:
Câu 8. Chi tiết Anh xe nghe bà kia nói thế, nhưng không chần chừ tí nào, vẫn đỡ lấy cánh tay bà ta, dìu đi từng bước một về phía trước nói lên điều gì?
Câu 9. Việc lựa chọn ngôi kể thứ nhất có tác dụng gì trong việc biểu đạt nội dung câu chuyện?
Câu 10. Hãy chia sẻ và lí giải một thông điệp mà anh/chị thu nhận được sau khi đọc câu chuyện.