Thí nghiệm lai cặp tính trạng của Mendel là một thí nghiệm về di truyền thực vật. Trong thí nghiệm này, Mendel đã lai ghép hai loại cây đậu (Pisum sativum) có tính trạng khác nhau để nghiên cứu quy luật phân li của di truyền.

Mendel đã chọn hai tính trạng dễ quan sát và có tính trạng rõ ràng là màu hoa (tím hoặc trắng) và vị trí hoa (trên hoặc dưới). Các cây đậu có màu hoa tím được gọi là cây đậu có tính trạng trội, trong khi cây đậu có màu hoa trắng được gọi là cây đậu có tính trạng bị áp đảo.

Mendel đã tiến hành lai ghép giữa cây đậu có màu hoa tím với cây đậu có màu hoa trắng. Kết quả của thí nghiệm cho thấy tất cả các hạt giống F1 đều có màu hoa tím, không có hạt giống nào có màu hoa trắng. Sau đó, Mendel đã lai ghép các hạt giống F1 với nhau và thu được hạt giống F2. Kết quả của F2 cho thấy tỷ lệ 3:1 giữa cây đậu có màu hoa tím và cây đậu có màu hoa trắng.

Mendel giải thích kết quả thí nghiệm bằng việc đưa ra quy luật phân li của di truyền. Theo Mendel, các tính trạng được điều chỉnh bởi các yếu tố di truyền (gen) tồn tại dưới dạng cặp gen. Mỗi cá thể có hai gen cho mỗi tính trạng, một gen được thừa hưởng từ mẹ và một gen từ cha.

Quy luật phân li của Mendel cho rằng trong quá trình hình thành hạt giống, các cặp gen sẽ phân li độc lập và ngẫu nhiên. Điều này có nghĩa là mỗi cá thể sẽ chỉ mang một gen cho mỗi tính trạng trong quá trình hình thành hạt giống. Khi lai ghép hai cá thể có tính trạng khác nhau, gen trội sẽ ảnh hưởng và được hiển thị trong hạt giống F1, trong khi gen bị áp đảo sẽ không được hiển thị.

Khi lai ghép các hạt giống F1 với nhau, các cặp gen sẽ phân li độc lập và ngẫu nhiên, dẫn đến tỷ lệ 3:1 giữa tính trạng trội và tính trạng bị áp đảo trong hạt giống F2.

Tóm lại, thí nghiệm lai cặp tính trạng của Mendel đã chứng minh quy luật phân li của di truyền, trong đó các tính trạng được điều chỉnh bởi các cặp gen và phân li độc lập và ngẫu nhiên trong quá trình hình thành hạt giống.