“Bầm ơi” một trong những sáng tác nổi tiếng của Tố Hữu, bài thơ được rút từ tác phẩm Việt Bắc, ra đời trong dịp tác giả có cơ hội cùng đoàn văn nghệ sĩ về công tác tại xã Gia Điền, Phú Thọ. Ở đây, cụ Gái- người dân địa phương, cụ đã tiếp đón đoàn của nhà thơ rất chân thành, cụ còn nhường giường và không gian trên nhà cho đoàn ở và sinh hoạt, còn mình thì chuyển xuống bếp ở. Cụ chăm sóc đoàn bằng cả tấm lòng và tình yêu thương, xúc động trước tình cảm của cụ, nhà thơ đã viết nên tác phẩm đề bày tỏ lòng biết ơn dành cho cụ. 

      Ngay từ những câu thơ đầu tác giả đã đặt ra một câu hỏi tu từ:

“Ai về thăm mẹ quê ta

Chiều nay có đứa con xa nhớ thầm…” 

      Mặc dù đã rời xa mảnh đất quê hương ân nghĩa sâu nặng nhưng từ lâu nhưng trong tim tác giả chưa bao giờ thôi nhớ mong về người mẹ thân thương tần tảo sớm hôm nuôi dưỡng, che chở mình trong những ngày cách mạng khó khăn. Có lẽ không chỉ nhà thơ mà tất cả chúng ta khi đi xa cũng đều có nỗi nhớ mẹ tha thiết như thế nhưng lại chẳng biết biểu đạt như thế nào và cuối cùng cũng chỉ dám thầm thương trong lòng.

“Bầm ơi có rét không bầm?

Heo heo gió núi, lâm thâm mưa phùn

Bầm ra ruộng cấy bầm run

Chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non

Mạ non bầm cấy mấy đon

Ruột gan bầm lại thương con mấy lần.

Mưa phùn ướt áo tứ thân

Mưa bao nhiêu hạt, thương bầm bấy nhiêu!”

      Không biết giờ này mẹ ở nhà ra sao, tiếng gọi “Bầm ơi” đầy thân thương, xúc động của một người con xa xứ. Nhớ về hình ảnh người mẹ già run rẩy “ra ruộng cấy”, chân thì “lội dưới bùn”, tay thì “cấy mạ non” trong tiết trời mùa đông lạnh lẽo, heo hút khiến cho người con không khỏi xót thương. Đáng lẽ ra sau cả đời khó nhọc, mẹ phải được con cái phụng dưỡng, được nghỉ ngơi an hưởng tuổi già ấy vậy mà vì cách mạng,  vì thương những đứa con vất vả chiến đấu trên chiến trường khốc liệt, bởi vậy mẹ đã chẳng quản ngại khó khăn vất vả, mẹ vẫn chăm chỉ làm việc để cùng các con chiến đấu, vẫn một lòng vì tổ quốc thân yêu. Mẹ cũng chính là biểu tượng cho vẻ đẹp, cho đức tính hy sinh cao cả, chịu thương chịu khó cả một đời của người phụ nữ Việt Nam. 

      Đặc biệt là trong chiến tranh, khi đất nước vẫn còn gian khổ, khó khăn, những người vợ, người mẹ đã trở thành hậu phương vô cùng vững chãi, là nguồn động lực to lớn cho các chiến sĩ yên tâm ra trận:

“Bầm ơi, sớm sớm chiều chiều

Thương con, bầm chớ lo nhiều bầm nghe!

Con đi trăm núi ngàn khe

Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm

Con đi đánh giặc mười năm

Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi.”

       Con ở nơi chiến trường xa xôi, ngày đêm vẫn thầm cầu nguyện cho bầm được yên vui. Thương bầm con chẳng muốn xa đâu nhưng cũng không thể ngồi yên chứng kiến cảnh nước mất nhà tan vậy nên con đành dứt áo ra đi cống hiến mình cho sự nghiệp nước nhà. Và bầm ơi, cho dù con có “đi trăm núi ngàn khe” nhưng cũng chẳng bằng “muôn nỗi tái tê lòng bầm”, con đi “đánh giặc mười năm” cũng chẳng bằng những “khó nhọc đời bầm sáu mươi”. Hiểu được tâm trạng của những con phải xa mẹ, nhà thơ thay lời để gửi gắm tới các mẹ rằng “Thương con bầm chớ lo nhiều bầm nghe”. Đó là lời thủ thỉ, dặn dò dịu dàng mà nhà thơ muốn gửi tới những người mẹ già ngày ngày luôn mong mỏi đứa con của mình.

       Con ra “tiền tuyến xa xôi” mang theo cả tình yêu nước lẫn tình yêu bầm. Con biết là đoạn đường phía trước sẽ rất khó khăn, gian khổ nhưng bên cạnh vẫn luôn có những đồng đội cùng con đồng hành trên mọi nẻo đường, nên bầm cứ yên tâm bầm nhé! 

“Con đi, con lớn lên rồi

Chỉ thương bầm ở nhà ngồi nhớ con!

Nhớ con, bầm nhé đừng buồn

Giặc tan, con lại sớm hôm cùng bầm.

Mẹ già tóc bạc hoa râm

Chiều nay chắc cũng nghe thầm tiếng con…”

       Con đi lần này cũng chẳng dám hứa bao giờ sẽ trở về, nhưng con dám hứa con sẽ chiến đấu hết mình, cố gắng đánh đuổi quân thù, mang tự do, hòa bình về cho đất nước. Bầm ơi bầm “nhớ con” bầm đừng buồn nhé, bởi “giặc tan, con lại sớm hôm cùng bầm”.

       Những ai đã từng phải sống trong cảnh nước mất nhà tan, mỗi người một phương chắc sẽ hiểu được cảm giác được đoàn tụ với gia đình thiêng liêng và ấm áp đến nhường nào. Bầm ở nhà với nỗi nhớ mỏi mòn, thương con da diết, và liệu sau chuyến đi này con có còn trở về nhà, về quê hương nữa hay không? Nỗi xót thương, tình yêu thương con của người mẹ vẫn luôn bao la rộng lớn làm sao.

      Ngôn từ gần gũi thân thuộc, nhịp thơ nhẹ nhàng, đầm ấm, tác phẩm như một bài hát ru dịu ngọt đi vào lòng người. Qua đó, Tố Hữu đã thành công khắc họa về những gian nan, vất vả mà người phụ nữ Việt Nam phải trải qua trong thời chiến. Dẫu vậy họ vẫn luôn kiên cường, là hậu phương vững chắc, tiếp thêm sức mạnh cho các chiến sĩ bộ đội anh dũng chiến đấu đánh đuổi kẻ thù.