Quá trình khai hoang lập làng ở Nghệ An từ thế kỷ X-XV có thể được mô tả như sau:

1. Thế kỷ X: Trong thời kỳ này, Nghệ An thuộc vùng đất của Vạn Xuân, một trong những quận của Đại Cồ Việt (nay là Việt Nam). Vùng đất này chủ yếu là rừng núi hoang sơ và chưa được khai thác nhiều. Dân cư chủ yếu là các bộ tộc dân tộc thiểu số như Thổ, Mường, Thái, Chứt, Hrê, và Kinh.

2. Thế kỷ XI-XIII: Trong thời gian này, với sự phát triển của triều đại Lý, việc khai hoang và lập làng ở Nghệ An được thúc đẩy. Nhà nước Lý đã thực hiện chính sách khuyến khích dân cư di cư từ các vùng khác đến Nghệ An để khai thác và phát triển kinh tế. Các địa phương như Cửa Lò, Quỳnh Lưu, Diễn Châu, Nghĩa Đàn, và Quỳ Hợp đã được xây dựng và phát triển thành các làng xã.

3. Thế kỷ XIV-XV: Trong thời gian này, Nghệ An tiếp tục phát triển với sự hỗ trợ của triều đại Trần. Nhà nước Trần đã đưa ra các chính sách khuyến khích dân cư di cư từ các vùng khác đến Nghệ An để khai thác tài nguyên và phát triển nông nghiệp. Các làng xã đã được mở rộng và phát triển, đồng thời các hệ thống đường giao thông cũng được xây dựng để kết nối các vùng lân cận.

4. Trong quá trình khai hoang và lập làng, dân cư đã phải vượt qua nhiều khó khăn và gian khổ. Họ phải đánh bại các loài thú hoang dữ, khai thác rừng để mở rừng, và xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng như nhà cửa, đường xá, và hệ thống thủy lợi. Đồng thời, họ cũng phải đối mặt với các vấn đề về an ninh và phòng thủ trước các cuộc xâm lược từ các quốc gia láng giềng.

Tóm lại, quá trình khai hoang lập làng ở Nghệ An từ thế kỷ X-XV là một quá trình phát triển dân cư và kinh tế, trong đó dân cư di cư từ các vùng khác đến Nghệ An để khai thác tài nguyên và phát triển nông nghiệp. Quá trình này đã đóng góp vào sự phát triển và hình thành địa danh và văn hóa của Nghệ An ngày nay.