Tình huống cơ bản của truyện ngắn "Lặng lẽ Sa Pa" là một cặp vợ chồng trẻ đến Sa Pa để tận hưởng kỳ nghỉ cuối tuần. Họ đã đặt phòng tại một khách sạn nhỏ và đi dạo trong khu vực. Trong lúc đi, họ gặp một cô gái tội nghiệp đang bán hàng rong và quyết định giúp đỡ cô ấy bằng cách mua hàng.

Tuy nhiên, khi trở về khách sạn, vợ chồng nhận ra rằng ví tiền của họ đã bị mất. Họ tìm kiếm khắp nơi nhưng không tìm thấy. Trong lúc tuyệt vọng, họ nhận ra rằng cô gái bán hàng rong chính là người đã lấy đi ví của họ. Họ quyết định tìm cô ấy và đòi lại số tiền bị mất.

Tuy nhiên, khi gặp lại cô gái, vợ chồng nhận ra rằng cô ấy là một người tàn tật và sống trong cảnh nghèo khó. Họ cảm thấy động lòng và quyết định tha thứ cho cô gái, thậm chí còn tặng cô ấy một số tiền để giúp đỡ.

Mục đích của tình huống truyện là nhấn mạnh về lòng nhân ái và sự tha thứ. Tác giả muốn truyền đạt thông điệp về tình người và sự đồng cảm với những người khác, bất kể hoàn cảnh hay lỗi lầm của họ. Tình huống này cũng nhấn mạnh về sự đan xen giữa sự tàn nhẫn và lòng nhân ái trong xã hội.