Quá trình thực dân Pháp xâm lược Việt Nam bắt đầu từ những năm đầu của thế kỷ 19 và kéo dài qua nhiều giai đoạn khác nhau. Dưới đây là một số nét chính về quá trình này:

1. Thâm nhập ban đầu (từ cuối thế kỷ 18 đến đầu thế kỷ 19): Pháp bắt đầu thâm nhập vào Việt Nam thông qua việc thiết lập các cơ sở thương mại và hòa bình. Sự tham gia của các nhà thám hiểm, nhà thương gia, và các tổ chức có hậu thuẫn chính phủ đã mở đường cho sự tiến công sau này của Pháp.

2. Thực dân hóa (từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20): Quân đội Pháp mở rộng sự thâm nhập và chiếm đóng lãnh thổ Việt Nam. Họ sử dụng các biện pháp quân sự để ép buộc các nhà lãnh đạo địa phương ký kết các thỏa thuận không bằng sức.

3. Các cuộc kháng chiến (từ 1858 đến 1862): Quân dân Việt Nam đã tổ chức cuộc kháng chiến chống lại sự xâm lược của Pháp trong khoảng thời gian này. Các nhà lãnh đạo như Trương Định, Nguyễn Tri Phương, Nguyễn Trung Trực và Nguyễn Đình Chiểu đã dẫn dắt quân dân trong các cuộc chiến đấu dũng cảm chống lại quân Pháp.

4. Thành công của kháng chiến: Mặc dù cuộc kháng chiến chống Pháp này cuối cùng đã không thể ngăn cản sự mở rộng của Pháp, nhưng nó đã để lại một dấu ấn quan trọng về tinh thần dũng cảm và lòng yêu nước của dân tộc Việt Nam. Cuộc kháng chiến này cũng đã tạo ra những tiền đề quan trọng cho các cuộc kháng chiến tiếp theo chống lại thực dân Pháp và sau đó là thực dân Mỹ.

 Chiến sự ở Đà Nẵng (tháng 9/1858 - tháng 2/1862):

+ Chiều ngày 31/8/1858, liên quân Pháp - Tây Ban Nha dàn trận trước cửa biển Đà Nẵng. Sáng 1/09/1858, Pháp nổ súng tấn công và đổ bộ lên bán đảo Sơn Trà, mở đầu quá trình xâm lược Việt Nam.

+ Dưới sự chỉ huy trực tiếp của Nguyễn Tri Phương, nhân dân cùng với quân đội triều đình đẩy lùi nhiều đợt tấn công, cầm chân liên quân Pháp - Tây Ban Nha suốt 5 tháng trên bán đảo Sơn Trà. => Kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh” của Pháp bước đầu thất bại.

- Chiến sự ở Đông Nam Kì (tháng 2/1859 - tháng 6/1862):

+ Sau thất bại ở Đà Nẵng, Pháp chuyển quân vào Nam Kỳ. Ngày 17/2/1859, quân Pháp tấn công và nhanh chóng chiếm được thành Gia Định. Tuy nhiên, do vấp phải sự kháng cự quyết liệt của nhân dân, nên sau đó, Pháp buộc phải phá thành, rút xuống cố thủ trong các tàu chiến. => Kế hoạch “đánh nhanh thắng nhanh” của Pháp thất bại hoàn toàn.

+ Năm 1860, do phải san sẻ lực lượng cho các chiến trường khác nên lực lượng quân Pháp ở Gia Định còn lại rất mỏng. Tuy nhiên, quân đội triều đình không nắm bắt thời cơ, mà vẫn “thủ hiểm”, phòng ngự trong Đại đồn Chí Hòa.

+ Đầu năm 1861, sau khi giải quyết được khó khăn, Pháp tập trung lực lượng tấn công Đại đồn Chí Hòa, đánh chiếm Gia Định, tiếp đó, mở rộng đánh chiếm các tỉnh: Định Tường, Biên Hoà, Vĩnh Long.

+ Tháng 6/1862, triều đình nhà Nguyễn kí với Pháp bản Hiệp ước Nhâm Tuất.

+ Bất chấp sự hoà hoãn của triều đình, phong trào kháng Pháp của nhân dân Đông Nam Kỳ diễn ra sôi nổi và ngày càng lan rộng. Tiêu biểu là: nghĩa quân của Nguyễn Trung Trực đốt cháy tàu Ét-pê-răng của Pháp,…