Hoàn cảnh dẫn đến Hiệp ước Nhâm Tuất (1862) là sự kết quả của một quá trình xâm lược kéo dài và sự yếu kém của triều đình nhà Nguyễn. Những yếu tố chính:
* Sự xâm lược của thực dân Pháp:
* Mục tiêu xâm lược: Pháp muốn mở rộng thuộc địa, kiểm soát các tuyến giao thương quan trọng ở Đông Dương, khai thác tài nguyên và thị trường của Việt Nam.
* Lợi dụng nội bộ: Pháp lợi dụng những mâu thuẫn nội bộ ở Việt Nam, đặc biệt là cuộc nổi dậy của các giáo dân công giáo, để can thiệp vào công việc nội bộ của nước ta.
* Sự yếu kém của triều đình nhà Nguyễn:
* Chế độ phong kiến lạc hậu: Triều đình nhà Nguyễn bảo thủ, trì trệ, không có những cải cách để đối phó với tình hình mới.
* Quân đội yếu kém: Quân đội nhà Nguyễn trang bị lạc hậu, không thể chống lại sức mạnh của quân đội Pháp hiện đại.
* Quan liêu tham nhũng: Tình trạng quan liêu, tham nhũng trong triều đình làm suy yếu quốc gia.
* Các cuộc nổi dậy của nông dân:
* Các cuộc khởi nghĩa của nông dân diễn ra liên miên, làm suy yếu lực lượng của triều đình và tạo điều kiện cho Pháp can thiệp.
Những yếu tố trên đã dẫn đến tình thế nguy cấp, buộc triều đình nhà Nguyễn phải ký Hiệp ước Nhâm Tuất, chấp nhận nhượng ba tỉnh miền Đông Nam Bộ cho Pháp, đánh dấu bước đầu của quá trình xâm lược và đô hộ của thực dân Pháp ở Việt Nam.