Đặc trưng của thơ Đường luật thể hiện trong bài:
- Bát cú Đường luật: Bài thơ tuân thủ chặt chẽ luật thơ Đường với 8 câu, mỗi câu 7 chữ.
- Vần luật: Các câu 1, 2, 4, 6, 8 hiệp vần với nhau.
- Đối: Câu 3 đối với câu 4, câu 5 đối với câu 6.
- Nội dung: Bài thơ thường mang tính triết lý, trữ tình, hoặc tả cảnh ngụ tình.
- Ngôn ngữ: Dùng từ Hán Việt, câu cú cân đối, nhịp điệu đều đặn.
Phân tích nội dung và tư tưởng của bài thơ:
Nội dung chính: Bài thơ thể hiện nỗi buồn, sự thất vọng của tác giả khi thi rớt. Đó không chỉ là nỗi buồn về một kỳ thi mà còn là nỗi buồn sâu xa hơn về thân phận, về con đường sự nghiệp.
Tư tưởng chính:
- Sự chán nản, thất vọng: Tú Xương thể hiện rõ sự chán nản, thất vọng khi thi rớt. Ông cảm thấy mọi thứ đều trở nên vô nghĩa, kể cả việc theo đuổi văn chương.
- Tâm trạng cô đơn, lạc lõng: Câu thơ "Được gần trường ốc vùng Nam Định/ Thua mãi anh em cánh Bắc Kỳ" cho thấy sự cô đơn, lạc lõng của tác giả khi không đạt được thành tích như mong đợi.
- Phản ánh hiện thực xã hội: Bài thơ cũng phản ánh một phần hiện thực xã hội thời bấy giờ, nơi mà việc thi cử là con đường duy nhất để thăng quan tiến chức.
- Tâm trạng trào phúng: Dù mang nỗi buồn sâu sắc, nhưng trong bài thơ vẫn có những nét hài hước, trào phúng. Ví dụ như câu "Bụng buồn còn muốn nói năng chi".