Bài thơ "Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa" của Nguyễn Duy không chỉ mang đậm chất thơ trữ tình mà còn chứa đựng nhiều tư tưởng sâu sắc về cuộc sống, sự mất mát và những kỷ niệm gắn bó với mẹ. Dưới đây là phân tích 4 câu thơ:

**Câu 1: "Bần thần hương huệ thơm đêm"**

Từ "bần thần" thể hiện tâm trạng hoài niệm, suy tư của nhân vật trữ tình, có thể hiểu là cảm giác lộn xộn, bối rối trước những kỷ niệm. Hương huệ vào ban đêm tạo ra một không gian tĩnh lặng, thanh bình nhưng cũng đầy nỗi buồn. Hương sắc của hoa huệ còn gợi lên hình ảnh mẹ, sự nuôi dưỡng và tình thương mà mẹ dành cho con.

**Câu 2: "Khói nhang vẽ nẻo đường lên niết bàn"**

Câu thơ liên tưởng tới khói nhang trong các nghi lễ cúng bái, tưởng nhớ tổ tiên, thể hiện sự tôn kính đối với mẹ và những người đã khuất. “Nẻo đường lên niết bàn” gợi lên cuộc hành trình tâm linh, một nơi thanh tịnh, bình yên mà mọi người đều muốn hướng tới sau khi rời bỏ cõi trần. Có thể thấy rõ rằng tình yêu thương từ mẹ chính là con đường dẫn dắt con người đến với sự an lạc, hạnh phúc.

**Câu 3: "Chân nhang lấm láp tro tàn"**

Hình ảnh “chân nhang” lấm láp tro tàn thể hiện sự nhắc nhớ về những gì đã qua, những kỷ niệm đẹp cũng như những đau thương trong quá khứ. Tro tàn ám chỉ sự vô thường của cuộc sống, thứ gì đó đã qua đi và không thể trở lại. Điều này cũng có thể nhấn mạnh sự mất mát, nỗi đau và sự cô đơn khi không còn mẹ bên cạnh.

**Câu 4: "Xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào"**

Câu thơ này gợi ra hình ảnh rõ nét về mẹ, là bóng dáng của người đã nuôi dưỡng và bảo bọc mình. "Xăm xăm" cho thấy sự gần gũi nhưng cũng có sự mơ hồ, như một bóng hình đã xa. “Trần gian thuở nào” thể hiện thời gian, quá khứ và những kỷ niệm đẹp gắn liền với tuổi thơ của tác giả. Hình ảnh này tạo nên một nỗi nhớ da diết, cho thấy rằng mẹ là biểu tượng của tình yêu thương vĩnh cửu.

Tổng thể, 4 câu thơ không chỉ phản ánh nỗi nhớ mẹ mạnh mẽ mà còn là một sự kết nối sâu sắc giữa văn hóa tâm linh và tình cảm gia đình. Những hình ảnh và âm điệu trong thơ Nguyễn Duy đã khắc họa một cách sống động và chân thực nỗi cô đơn, sự mất mát, nhưng đồng thời cũng là một sự tri ân đối với mẹ, người đã dành cả đời yêu thương cho con cái.