Bánh trôi nước, một món ăn dân dã nhưng lại mang trong mình những giá trị văn hóa sâu sắc, luôn là nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm văn học. Qua bài thơ "Bánh trôi nước" của nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương, hình ảnh chiếc bánh trôi hiện lên thật sống động, mang theo những tâm tư, tình cảm của người phụ nữ trong xã hội xưa. Hình ảnh "Thân em vừa trắng lại vừa tròn" không chỉ miêu tả vẻ bề ngoài của bánh trôi nước mà còn ẩn chứa ý nghĩa tượng trưng cho sắc đẹp vừa giản dị lại vừa thuần khiết của người phụ nữ. Chữ "tròn" không chỉ thể hiện hình dáng bánh mà còn gợi lên sự trọn vẹn, hoàn hảo trong tâm hồn và nhân cách.

Câu thơ "Bảy nổi ba chìm với nước non" chính là một phép ẩn dụ sâu sắc về số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến, luôn phải sống trong vòng luẩn quẩn của an bài và khổ đau. Họ bấp bênh giữa những thăng trầm, như chiếc bánh trôi nổi trôi giữa dòng nước, không chỉ thể hiện nỗi lòng cơ cực mà còn phản ánh khát vọng tự do, khát khao được sống thật với bản thân. Điều đó càng được nhấn mạnh qua câu "Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn", khi mà số phận của mình đôi khi không còn nằm trong tay mình, mà lại phụ thuộc vào người khác. Dù bị nén chặt, bóp méo, người phụ nữ vẫn giữ cho mình một “tấm lòng son”, một tâm hồn trong sáng, kiên định và đáng quý.

Hồ Xuân Hương đã tài tình sử dụng hình ảnh chiếc bánh trôi để thể hiện nỗi niềm và khát vọng của người phụ nữ. Trong cái vẻ ngoài mỏng manh, xốp nhẹ của bánh lại tiềm ẩn sức sống mãnh liệt, giống như những người phụ nữ Việt Nam, đầy bản lĩnh và nghị lực. Họ có thể bị chèn ép, nhưng lòng tự tôn và khát vọng sống vẫn mãnh liệt, như chiếc bánh trôi vẫn giữ được hương vị ngọt ngào từ xưa đến nay. Từ đó, trong tâm thức của người đọc, chiếc bánh trôi không chỉ là một món ăn, mà còn là biểu tượng cho sức sống, phẩm giá và sự kiên cường của người phụ nữ Việt Nam, từ những thế kỷ trước cho đến ngày nay. Hình ảnh ấy đã trở thành biểu tượng bất hủ, khiến mỗi người nhận ra rằng, dù hoàn cảnh có khắc nghiệt đến đâu, bản chất và giá trị bên trong luôn là điều đáng quý nhất.