Soạn bài: Nghĩa của câu (tiếp theo)

III. Nghĩa tình thái

Nghĩa tình thái thể hiện thái độ, sự đánh giá của người nói đối với sự việc hoặc đối với người nghe. Nó có thể được bộc lộ riêng qua các từ ngữ tình thái trong câu.

Luyện tập

Câu 1 (trang 20 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

a,

   - Nghĩa sự việc: hiện tượng thời tiết (nắng) ở hai miền Nam / Bắc có sắc thái khác nhau.

   - Nghĩa tình thái: phỏng đoán với thái độ tin cậy cao.

b,

   - Nghĩa sự việc: ám ảnh mợ Du và thằng Dũng.

   - Nghĩa tình thái: khẳng định sự việc ở mức độ cao.

c,

   - Nghĩa sự việc: cái gông (to nặng) tương xứng với tội án tử tù.

   - Nghĩa tình thái: khẳng định một cách mỉa mai.

d,

   - Nghĩa sự việc của câu thứ nhất nói về cái nghề của Chí Phèo (cướp giật và dọa nạt). Tình thái nhấn mạnh bằng từ chỉ.

   - Ở câu 3 đã đành là từ tình thái hàm ý miễn cưỡng công nhận một sự thật là mạnh vì liều (nghĩa sự việc).

Câu 2 (trang 20 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

a, Cụm từ tình thái: nói của đáng tội.

b, Từ tình thái: có thể.

c, Từ tình thái: những.

d, Từ tình thái: kia mà.

Câu 3 (trang 20 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

a, Điền tình thái từ hình như (thể hiện sự phỏng đoán chưa chắc chắn).

b, Điền tình thái từ dễ (thể hiện sự phỏng đoán chưa chắc chắn).

c, Điền tình thái từ tận (đánh giá khoảng cách là xa).

Câu 4 (trang 20 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Đặt câu

   Chưa biết chừng anh ấy sẽ đi vào miền Nam để tìm cơ hội mới cho bản thân.

   Cái áo này đáng giá 30 đồng là cùng.

   Ít ra bác cũng nên cho anh ý một cơ hội nữa.

   Tôi nghe nói anh ấy sẽ đi ra nước ngoài.

   Chả lẽ anh muốn đi thật sao?

   Hóa ra mọi chuyện không như chúng ta nghĩ.

   Sự thật là cô ấy đã bỏ anh ta.

   Nhưng người có quyền quyết định là anh cơ mà.

   Chúng tôi đã có những năm tháng rất vui vẻ đặc biệt là khi còn là sinh viên.

   Chuyện này tôi đã nói cho anh biết rồi đấy mà.

Soạn bài: Nghĩa của câu (tiếp theo)

III. Nghĩa tình thái

Phần này đã được trình bày đầy đủ trong SGK Ngữ văn 11.

IV. Luyện tập

Câu 1: Phân tích nghĩa sự việc và nghĩa tình thái trong các câu sau:

a.

- Nghĩa sự việc: hiện tượng thời tiết nắng ở hai miền Nam - Bắc có sắc thái khác nhau.

- Nghĩa tình thái: phỏng đoán với độ tin cậy cao ( từ "chắc").

b.

- Nghĩa sự việc: ảnh là của mợ Du và thằng Dũng.

- Nghĩa tình thái: khẳng định sự việc ở mức độ cao ( từ "rõ ràng là")

c.

- Nghĩa sự việc: cái gông (to nặng) tương ứng với tội án tử tù.

- Nghĩa tình thái: khẳng định một cách mỉa mai ( từ "thật là").

d.

- Nghĩa sự việc của câu thứ nhất nói về cái nghề Chí Phèo (cướp giật dọa nạt).

- Nghĩa tình thái: nhấn mạnh bằng từ chỉ.

Ở câu d (3): "đã đành" là từ tình thái hàm ý miễn cưỡng công nhận một sự thật là: hắn mạnh vì tiền ( nghĩa sự việc).

Câu 2: Các từ ngữ:

a. Cụm từ tình thái là: nói của đáng tội (thừa nhận việc khen này không nên làm với đứa bé).

b. Từ tình thái là: có thể (nêu khả năng).

c. Từ tình thái là: những (đánh giá ở mức giá cả là cao).

d. Từ tình thái là: kia mà (nhắc nhở để trách móc).

Câu 3:

a. Chọn "hình như": thể hiện sự phỏng đoán, chưa chắc chắn.

b. Chọn từ "dễ": thể hiện sự phỏng đoán chưa chắc chắn.

c. Chọn từ "tận": đánh giá khoảng cách là xa.

Câu 4: Đặt câu:

- Nó không đến cũng chưa biết chừng. (cảnh báo dè dặt về sự việc)

- Anh chiều nó đến thế là cùng!

- Ít ra, em phải suy nghĩ kĩ trước khi làm chứ!

- Nghe nói là thằng Mạnh đánh người ta đi viện.

- Chả lẽ việc cậu ấy đánh bạn là sự thật?

- Sự thật là, chẳng có vụ ẩu đả nào ở trường vào hôm qua cả.

- An là bạn chị đấy mà.

- Bài soạn tại rất hay, đặc biệt là phần cuối.

- Những anh đã hứa sẽ dẫn em đi chơi cuối tuần cơ mà!