Trong tác phẩm "Đất quên" của Nguyễn Huy Thiệp, tình huống truyện đóng vai trò quan trọng trong việc khắc họa sâu sắc tâm lý nhân vật và bối cảnh xã hội. Câu chuyện xoay quanh hình ảnh người nông dân gắn bó với mảnh đất quê hương, nhưng lại phải đối mặt với những biến đổi khắc nghiệt do cuộc sống hiện đại. Tình huống truyện xuất hiện khi nhân vật chính phải lựa chọn giữa việc giữ gìn truyền thống hay chấp nhận sự thay đổi để tồn tại. Qua đó, tác giả phản ánh những mâu thuẫn giữa cái cũ và cái mới, giữa nỗi nhớ quê hương và khát vọng vươn lên trong cuộc sống. 

Tình huống này không chỉ tạo ra xung đột nội tâm cho nhân vật mà còn khơi dậy những cảm xúc chân thật của người đọc. Những quyết định và suy nghĩ của nhân vật trong bối cảnh đầy áp lực khiến người đọc cảm nhận rõ ràng sự đau đáu, mất mát trong cuộc sống. Nhờ đó, tác phẩm mang đến một cái nhìn sâu sắc về giá trị văn hóa, tâm hồn con người và những trăn trở trong xã hội đương đại. Tình huống truyện trở thành cầu nối giữa tâm lý nhân vật và hiện thực, làm nổi bật thông điệp của tác phẩm.