Trong tác phẩm "Lão Hạc" của Nam Cao, nhân vật lão Hạc là biểu tượng cho một người già nghèo khổ nhưng giữ vững phẩm hạnh, lòng tự trọng, và có một tâm hồn trong sạch. Mặc dù sống trong cảnh túng quẫn, không ai thân thích, lão Hạc vẫn không từ bỏ giá trị nhân cách của mình, luôn từ chối mọi sự giúp đỡ và quyết tâm tự lo cho cuộc sống của mình. Bằng những hành động và quyết định của mình, lão Hạc đã thể hiện rõ rệt rằng ông là một người trong sạch và giàu lòng tự trọng.

Trước hết, lão Hạc từ chối mọi sự giúp đỡ. Một trong những phẩm chất đáng quý của lão là sự tự trọng. Dù nghèo khổ và cô độc, lão Hạc không muốn làm phiền đến người khác. Khi ông giáo đề nghị giúp đỡ lão, lão Hạc đều từ chối một cách khéo léo, thậm chí là kiên quyết. Lão sẵn sàng sống trong cảnh túng thiếu để bảo vệ lòng tự trọng của mình, không muốn mang ân huệ hay trở thành gánh nặng cho người khác. Lão hiểu rõ rằng, dù xã hội có thay đổi, dù có nghèo khổ đến đâu, thì giữ gìn sự trong sạch và tự trọng của bản thân là điều quan trọng nhất. Chính điều này khiến cho lão Hạc trở nên cao thượng hơn trong mắt người khác, mặc dù sống trong cảnh nghèo nàn.

Bên cạnh việc từ chối sự giúp đỡ, lão Hạc còn nhờ ông giáo giúp đỡ trong hai việc quan trọng. Lão không đến nhờ ông giáo để xin tiền hay vật chất, mà nhờ ông giúp đỡ trong những việc liên quan đến tình cảm và đạo đức. Một trong những việc lão nhờ ông giáo là xin Binh Tư bả chó. Lão Hạc có một con chó rất yêu quý, và vì không còn khả năng nuôi dưỡng, ông quyết định cho nó chết để tránh cho nó phải chịu cảnh đói khổ khi lão qua đời. Đây là hành động thể hiện sự yêu thương của lão đối với con vật, đồng thời cũng cho thấy lão không muốn con chó phải chịu thiệt thòi trong cảnh nghèo đói. Hành động này, dù có vẻ đau đớn, nhưng lại phản ánh sự trong sạch và lòng tự trọng của lão Hạc, khi lão không muốn đẩy người khác vào hoàn cảnh khó xử.

Hơn nữa, hình ảnh lão Hạc khi chết đầy ám ảnh là một minh chứng sâu sắc cho lòng tự trọng và sự trong sạch của ông. Khi lão qua đời, không ai bên cạnh, không có một ai chăm sóc, chỉ có cái xác tội nghiệp của con chó bị treo, cùng với căn nhà trống vắng. Cái chết của lão Hạc mang một nỗi đau khổ tột cùng, nhưng nó cũng phản ánh rõ rệt phẩm giá của ông. Lão chết trong sự cô đơn và nghèo khó, nhưng cái chết đó lại không phải là sự buông xuôi, mà là kết quả của một cuộc sống không chấp nhận sự bẩn thỉu hay làm tổn thương đến ai. Sự đau đớn ấy càng khiến cho lòng tự trọng của lão Hạc trở nên rõ ràng, khi ông không muốn mình là gánh nặng cho xã hội.

Tóm lại, lão Hạc là một hình mẫu của người trong sạch và giàu lòng tự trọng. Dù sống trong cảnh nghèo khó, lão vẫn giữ vững nhân cách của mình, từ chối sự giúp đỡ, chỉ nhờ người khác khi cần thiết và luôn bảo vệ phẩm giá của bản thân. Hình ảnh lão Hạc, dù nghèo khổ, nhưng vẫn giữ được lòng tự trọng, là một bài học sâu sắc về phẩm giá con người trong cuộc sống này.