Bài thơ là lời khuyên của Nguyễn Khuyến dành cho con về việc học hành. Ông muốn con mình chăm chỉ học tập để có được kiến thức, đạo đức và địa vị trong xã hội.

• Những lí lẽ mà Nguyễn Khuyến đưa ra:
  • Môi trường sống ảnh hưởng đến con người: "Đen thì gần mực, đỏ gần son" - cho thấy môi trường sống, những người xung quanh có ảnh hưởng lớn đến việc hình thành nhân cách của mỗi người.
  • Giá trị của việc học: "Cái bút, cái nghiên là của quý, Câu kinh, câu sử, ấy mùi ngon" - nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học, của kiến thức.
  • Kiến thức là tài sản quý giá: "Vàng mua chứa để, vàng hay hết, Chữ bán dư ăn, chữ hãy còn" - so sánh giá trị của vàng và chữ, cho thấy kiến thức là tài sản quý giá hơn vàng bạc.
  • Công ơn cha mẹ: "Nhờ Phật một mai nên đấng cả, Bõ công cha mẹ mới là khôn" - nhắc nhở con cái phải biết ơn công lao sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ.
• Đánh giá về tính đúng đắn của lí lẽ: Những lí lẽ mà Nguyễn Khuyến đưa ra vẫn còn giá trị đến ngày nay. Môi trường sống, bạn bè vẫn ảnh hưởng lớn đến sự hình thành nhân cách của mỗi người. Kiến thức vẫn là chìa khóa quan trọng để thành công trong cuộc sống. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, việc học không chỉ dừng lại ở việc đọc sách, mà còn cần phải kết hợp với thực hành và sáng tạo.

• Các cặp câu đối:
  • "Đen thì gần mực, đỏ gần son" - "Học lấy cho hay, con hỡi con"
  • "Cái bút, cái nghiên là của quý" - "Câu kinh, câu sử, ấy mùi ngon"
  • "Vàng mua chứa để, vàng hay hết" - "Chữ bán dư ăn, chữ hãy còn"
• Tác dụng:
  • Tạo nhịp điệu cân đối, hài hòa cho bài thơ.
  • Nhấn mạnh ý nghĩa của từng cặp câu.
  • Tăng tính thẩm mỹ cho bài thơ.

• "Cái bút, cái nghiên là của quý, Câu kinh, câu sử, ấy mùi ngon" Câu thơ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học, của việc tiếp thu kiến thức qua sách vở. Cái bút, cái nghiên là những công cụ để học tập, còn câu kinh, câu sử là những nguồn kiến thức quý giá.
• "Vàng mua chứa để, vàng hay hết, Chữ bán dư ăn, chữ hãy còn" Câu thơ so sánh giá trị của vàng và chữ. Vàng là tài sản vật chất, có thể mất đi, trong khi kiến thức là tài sản tinh thần, luôn theo ta suốt cuộc đời.

Bài học tâm đắc nhất em rút ra từ bài thơ là: Việc học là vô cùng quan trọng. Kiến thức không chỉ giúp chúng ta có một cuộc sống tốt đẹp hơn mà còn giúp chúng ta trở thành những người có ích cho xã hội. Bên cạnh đó, chúng ta cần phải không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức để hoàn thiện bản thân.