Trong chương trình Ngữ văn lớp 7, sách giáo khoa Cánh Diều học kì 1, các thể loại văn học được đề cập có đặc điểm và tính chất riêng biệt. Dưới đây là một số thể loại văn học quan trọng và đặc điểm của chúng:

• Đặc điểm: Văn bản tự sự là thể loại văn học kể lại các sự việc, câu chuyện, sự kiện có thật hoặc hư cấu. Mục đích của thể loại này là truyền đạt thông tin về các nhân vật, sự kiện và diễn biến của câu chuyện.
• Ví dụ: "Lão Hạc" của Nam Cao.
• Đặc điểm khác: Văn bản tự sự có thể có hoặc không có yếu tố miêu tả, biểu cảm, nhưng luôn phải có một diễn biến sự việc, tình huống.

• Đặc điểm: Thể loại văn học này dùng để mô tả hình ảnh, cảnh vật, con người, sự vật hoặc các hiện tượng trong cuộc sống. Mục đích của văn bản miêu tả là giúp người đọc hình dung được rõ ràng về đối tượng miêu tả.
• Ví dụ: "Cảnh ngày hè" của Nguyễn Trãi.
• Đặc điểm khác: Văn bản miêu tả thường sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hoá, ẩn dụ để làm cho hình ảnh miêu tả sinh động hơn.

• Đặc điểm: Văn bản biểu cảm thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của tác giả đối với một sự kiện, một đối tượng hay một hiện tượng nào đó trong cuộc sống. Mục đích là bộc lộ cảm xúc, tình cảm, thái độ của người viết.
• Ví dụ: "Mưa" của Nguyễn Minh Châu.
• Đặc điểm khác: Văn bản biểu cảm có thể sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như câu cảm thán, từ ngữ mạnh mẽ để làm nổi bật cảm xúc của tác giả.

• Đặc điểm: Văn bản nghị luận nhằm mục đích trình bày, lý giải hoặc thuyết phục người đọc về một vấn đề nào đó. Thể loại này thường có cấu trúc rõ ràng, với luận điểm, luận cứ và luận chứng để giải quyết vấn đề.
• Ví dụ: "Vì sao chúng ta phải học tốt?".
• Đặc điểm khác: Văn bản nghị luận chú trọng vào lý lẽ, phân tích và tranh luận, sử dụng lý thuyết và thực tế để chứng minh quan điểm.

• Đặc điểm: Văn bản thuyết minh cung cấp thông tin, kiến thức về một đối tượng, sự vật, hiện tượng nào đó. Mục đích chính là giải thích và làm rõ đặc điểm, tính chất, công dụng của đối tượng đó.
• Ví dụ: "Công dụng của các loại cây thuốc".
• Đặc điểm khác: Thể loại thuyết minh thường mang tính khách quan, chính xác, thường không có yếu tố cảm xúc hay biểu cảm.

• Đặc điểm: Văn bản hành chính công vụ là loại văn bản được sử dụng trong các công việc hành chính, có tính chất pháp lý. Mục đích là thông báo, yêu cầu, chỉ thị hoặc giải quyết các vấn đề liên quan đến hành chính.
• Ví dụ: Công văn, thư mời, quyết định, báo cáo.
• Đặc điểm khác: Văn bản hành chính công vụ thường sử dụng ngôn ngữ chính xác, nghiêm túc, mạch lạc.

• Đặc điểm: Thơ là thể loại văn học sử dụng hình thức ngôn ngữ nghệ thuật đặc biệt, tập trung vào nhịp điệu, âm điệu và hình ảnh để bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ. Thơ có thể mang nhiều tầng nghĩa, có thể bộc lộ cảm xúc của tác giả về thế giới xung quanh.
• Ví dụ: "Qua đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan.
• Đặc điểm khác: Thơ thường sử dụng các biện pháp tu từ như ẩn dụ, so sánh, nhân hoá, và có thể sử dụng vần điệu, nhịp điệu để tạo nên hiệu quả nghệ thuật.

Các thể loại văn học trong chương trình Ngữ văn lớp 7 giúp học sinh hiểu và phân biệt được nhiều hình thức biểu đạt trong văn học, từ việc kể chuyện, miêu tả cảnh vật, bày tỏ cảm xúc đến việc lý luận, thuyết minh hay hành chính. Mỗi thể loại đều có những đặc điểm riêng, đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển năng lực ngôn ngữ và tư duy của học sinh.