Sự khác biệt về mùa vụ giữa các vùng và sự đa dạng các sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam chủ yếu do các nguyên nhân sau:
Khí hậu: Đây là yếu tố quan trọng nhất. Việt Nam có khí hậu nhiệt đới gió mùa, nhưng có sự phân hóa rõ rệt theo chiều Bắc - Nam và theo độ cao.
Vĩ độ: Miền Bắc chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc, có mùa đông lạnh, trong khi miền Nam có khí hậu cận xích đạo, nóng quanh năm. Điều này dẫn đến sự khác biệt về thời gian sinh trưởng và phát triển của cây trồng. Ví dụ, các loại cây ôn đới như đào, mận thích hợp với miền Bắc, trong khi các loại cây nhiệt đới như dừa, xoài phát triển tốt ở miền Nam.
Địa hình: Địa hình đa dạng với núi, đồng bằng, ven biển cũng tạo ra các tiểu vùng khí hậu khác nhau. Vùng núi cao có khí hậu mát mẻ, thích hợp cho các loại cây trồng như chè, rau ôn đới. Đồng bằng phù sa màu mỡ thích hợp cho trồng lúa và các loại cây ngắn ngày. Vùng ven biển có khí hậu đặc trưng, thích hợp cho nuôi trồng thủy hải sản và các loại cây chịu mặn.
Gió mùa: Gió mùa mang lại lượng mưa khác nhau cho các vùng. Miền Bắc chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc và gió mùa Tây Nam, có lượng mưa phân bố theo mùa. Miền Nam có lượng mưa dồi dào hơn và phân bố tương đối đều trong năm. Sự khác biệt về lượng mưa cũng ảnh hưởng đến mùa vụ và loại cây trồng.
Đất đai: Việt Nam có nhiều loại đất khác nhau, từ đất phù sa màu mỡ ở đồng bằng sông Hồng và sông Cửu Long đến đất feralit ở vùng núi. Mỗi loại đất có đặc tính riêng về độ phì nhiêu, khả năng giữ nước, thoát nước, phù hợp với các loại cây trồng khác nhau.
Nguồn nước: Nguồn nước cũng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến nông nghiệp. Các con sông lớn như sông Hồng, sông Mekong cung cấp nguồn nước tưới tiêu cho đồng bằng, tạo điều kiện cho sản xuất nông nghiệp phát triển. Tuy nhiên, sự phân bố nguồn nước không đồng đều cũng tạo ra sự khác biệt về mùa vụ và loại cây trồng giữa các vùng.
Yếu tố con người: Kinh nghiệm canh tác, giống cây trồng, kỹ thuật canh tác của người dân ở mỗi vùng cũng góp phần tạo nên sự đa dạng trong sản xuất nông nghiệp.
Tóm lại, sự khác biệt về mùa vụ và sự đa dạng các sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam là kết quả của sự tác động tổng hợp của nhiều yếu tố tự nhiên và con người, trong đó khí hậu là yếu tố quyết định.