Từ đầu Công nguyên đến thế kỷ 10, cư dân Đắk Lắk, một vùng đất thuộc Tây Nguyên, đã hình thành nhiều hình thức tổ chức xã hội đặc trưng, phản ánh quá trình phát triển và ảnh hưởng của các yếu tố văn hóa, lịch sử, đặc biệt là sự giao lưu với các nền văn minh lớn như Ấn Độ, Champa và Đại Việt. Dưới đây là một số hình thức tổ chức xã hội tiêu biểu của cư dân Đắk Lắk trong giai đoạn này:
1.
Hình thức tổ chức xã hội trong các bộ lạc- Bộ lạc và tộc người: Vào thời kỳ đầu công nguyên và thế kỷ 10, cư dân Đắk Lắk chủ yếu là các bộ lạc với các nhóm dân tộc sinh sống dựa vào nghề nông, săn bắn, và du mục. Các bộ lạc này được tổ chức theo hệ thống tộc người, trong đó các trưởng làng hay thủ lĩnh bộ lạc giữ vai trò lãnh đạo và bảo vệ cộng đồng.
- Xã hội phân tầng: Các bộ lạc có thể phân chia thành nhiều tầng lớp, trong đó một số nhóm gia đình có vai trò chủ chốt trong việc lãnh đạo, quản lý các công việc trong cộng đồng. Các trưởng làng hay thủ lĩnh bộ lạc thường là những người có quyền lực và uy tín.
2.
Hình thức tổ chức xã hội dưới ảnh hưởng của vương quốc Champa- Quan hệ với vương quốc Champa: Đắk Lắk nằm ở vùng đất gần vương quốc Champa, nơi có nền văn hóa Ấn Độ ảnh hưởng mạnh mẽ. Do đó, cư dân nơi đây có thể đã chịu ảnh hưởng từ vương quốc Champa, với những tổ chức xã hội theo mô hình của các vương quốc phong kiến với các quan lại, quý tộc và các tầng lớp nông dân, thợ thủ công.
- Lãnh địa, làng xã: Dưới sự ảnh hưởng của Champa, có thể xuất hiện các hình thức lãnh địa hay các làng xã được tổ chức chặt chẽ hơn, đặc biệt ở khu vực gần các trung tâm thương mại và giao thương.
3.
Các tổ chức xã hội nông nghiệp- Làng xã nông nghiệp: Vào thời kỳ này, cư dân Đắk Lắk đã bắt đầu phát triển nghề nông, đặc biệt là trồng lúa và cây trồng nhiệt đới. Các cộng đồng nông thôn thường tổ chức thành làng xã, nơi người dân sống và làm việc trong các đơn vị gia đình hoặc nhóm xã hội nhỏ. Các công việc đồng áng thường được tổ chức chung trong cộng đồng, và vai trò của các trưởng làng rất quan trọng trong việc duy trì trật tự xã hội và tổ chức lao động.
- Làm thủ công và trao đổi hàng hóa: Các nghề thủ công như đan lát, chế tác đồ gỗ, đồ sắt cũng phát triển trong các cộng đồng này. Các nhóm cư dân có thể tổ chức thành các cộng đồng nhỏ, hoặc các nhóm nghề chuyên biệt trong xã hội.
4.
Hình thức tổ chức quân sự và bảo vệ cộng đồng- Các hình thức tổ chức quân sự: Trong những thời kỳ chiến tranh và xung đột, các bộ lạc và cộng đồng cư dân Đắk Lắk có thể tổ chức các lực lượng quân sự để bảo vệ đất đai, lãnh thổ của mình. Quân đội thường được lãnh đạo bởi các thủ lĩnh bộ lạc hoặc những người có quyền lực cao trong cộng đồng.
Tóm lại:
Những hình thức tổ chức xã hội của cư dân Đắk Lắk từ đầu công nguyên đến thế kỷ 10 bao gồm các bộ lạc, làng xã, tổ chức theo tầng lớp xã hội, ảnh hưởng từ vương quốc Champa, và các tổ chức quân sự để bảo vệ cộng đồng. Những hình thức này phản ánh sự phát triển của xã hội từ các cộng đồng nông thôn sơ khai đến những hình thức tổ chức xã hội phức tạp hơn dưới ảnh hưởng của các nền văn minh lớn.