Tình hình xã hội Hải Dương bất ổn trong các thế kỷ XVI-XIX do nhiều nguyên nhân phức tạp, trong đó có thể kể đến những yếu tố chính sau:
1. Chiến tranh và xung đột chính trị:
Nội chiến Lê-Mạc (1533-1592): Hải Dương là một địa bàn chiến lược quan trọng, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của cuộc xung đột. Do từng là thủ phủ thứ hai của nhà Mạc, Hải Dương chịu nhiều ảnh hưởng và thiệt hại nặng nề trong chiến tranh. Các trận đánh ác liệt diễn ra trên địa bàn đã tàn phá kinh tế, xã hội, gây ra nhiều xáo trộn và bất ổn.
Các cuộc nổi dậy nông dân: Do chính sách cai trị bất công, thuế khóa nặng nề, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn, dẫn đến các cuộc nổi dậy nông dân nổ ra. Các cuộc nổi dậy này tuy có thể bị dập tắt nhưng đã gây bất ổn cho xã hội.
Xung đột giữa các tập đoàn phong kiến: Bên cạnh nội chiến Lê-Mạc, còn có những xung đột khác giữa các thế lực phong kiến địa phương, tranh giành quyền lực và lợi ích, làm cho tình hình thêm phức tạp.
2. Thiên tai và dịch bệnh:
Lũ lụt, hạn hán: Hải Dương là vùng đồng bằng, thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai như lũ lụt, hạn hán, gây mất mùa, đói kém, làm đời sống nhân dân thêm khó khăn.
Dịch bệnh: Dịch bệnh hoành hành cũng là một nguyên nhân gây bất ổn xã hội. Dịch bệnh làm chết người, suy giảm sức lao động, ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống.
3. Chính sách cai trị của nhà nước:
Sự suy yếu của chính quyền trung ương: Trong một số giai đoạn, chính quyền trung ương suy yếu, không kiểm soát được tình hình địa phương, tạo điều kiện cho các thế lực cát cứ nổi lên, gây rối loạn.
Chính sách thuế khóa nặng nề: Chính sách thuế khóa nặng nề của nhà nước khiến cho đời sống nhân dân thêm khó khăn, làm tăng thêm mâu thuẫn xã hội.
4. Yếu tố địa lý:
Vị trí địa lý: Hải Dương nằm ở vị trí trung tâm đồng bằng Bắc Bộ, là nơi giao thương quan trọng, nhưng cũng là nơi dễ bị ảnh hưởng bởi các cuộc chiến tranh và xung đột.
Tóm lại:
Sự bất ổn của xã hội Hải Dương trong các thế kỷ XVI-XIX là kết quả của sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm chiến tranh, thiên tai, dịch bệnh và chính sách cai trị. Những yếu tố này tác động lẫn nhau, tạo thành một bức tranh phức tạp, gây ra nhiều khó khăn và thử thách cho người dân Hải Dương.