Soạn bài: Các thành phần biệt lập

I. Thành phần tình thái

Câu 1 (trang 18 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Các từ ngữ in đậm trong những câu trên thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc nêu ở trong câu :

   (1) – chắc: thể hiện độ tin cậy cao.

   (2) – Có lẽ: cũng thể hiện độ tin cậy nhưng thấp hơn so với từ “chắc”.

Câu 2 (trang 18 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Thành phần tình thái không quyết định đến nghĩa sự việc của câu. Cho nên khi bỏ đi các từ ngữ chắc, có lẽ thì nội dung cơ bản của những câu trên không thay đổi.

II. Thành phần cảm thán

Câu 1 (trang 18 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Các từ ngữ Ồ, Trời ơi trong hai câu không chỉ sự vật hay sự việc cụ thể nào. Đây là thành phần cảm thán, có tác dụng bộc lộ tâm lí của người nói.

Câu 2 (trang 18 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Nhờ những phần tiếp theo của câu mà chúng ta có thể hiểu được ý nghĩa cảm thán của từng câu, rằng tại sao người nói lại kêu lên ồ và trời ơi.

Câu 3 (trang 18 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Các từ ngữ in đậm dùng để bộc lộ tâm lí người nói (vui, buồn, mừng, giận,...)

Luyện tập

Câu 1 (trang 19 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

   - Các thành phần tình thái: có lẽ (câu a), hình như (câu c), chả nhẽ (câu d)

   - Các thành phần cảm thán: chao ôi (câu b)

Câu 2 (trang 19 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Có thể có những từ ngữ có mức độ tin cậy (hay chắc chắn) ngang hàng nhau, chỉ khác nhau về thói quen hay hoàn cảnh sử dụng.

dường như / hình như / có vẻ như → có lẽ → chắc là → chắc hẳn → chắc chắn

Câu 3 (trang 19 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

   - chắc chắn : độ tin cậy cao nhất.

   - hình như : độ tin cậy thấp nhất

Tác giả dùng từ chắc vì nó chưa đến mức tin cậy quá cao để sự việc xảy ra. Sự việc chỉ là dự đoán, có thể diễn ra theo hai khả năng : theo tính huyết thống thì sẽ xảy ra, nhưng do thời gian và sự thay đổi thì chưa biết trước được gì.

Câu 4 (trang 19 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Đoạn văn tham khảo :

   Đọc Lặng lẽ Sa Pa, chắc hẳn mỗi chúng ta đều mang lòng kính phục với chàng thanh niên 27 tuổi và sự cống hiến thầm lặng của anh. Cuộc gặp gỡ giữa ông họa sĩ, cô kĩ sư trẻ với anh thanh niên dù chỉ là tình cờ, nhưng cũng đủ để phác thảo bức chân dung con người thầm lặng này, như chính cái lặng lẽ của Sa Pa vậy. Qua truyện, chúng ta thấy được không khí xây dựng xã hội chủ nghĩa và đấu tranh thống nhất nước nhà đang trên đà hăng say như thế nào. Anh thanh niên không có tên rõ ràng, anh là đại diện cho cả một thế hệ trẻ hăng hái cống hiến thanh xuân cho đất nước. Ôi, đất nước ta còn bao con người cao cả như vậy.

Soạn bài: Các thành phần biệt lập

I. Thành phần tình thái

Câu 1:

Các từ ngữ in đậm trong những câu trên thể hiện nhận định của người nói đối với sự việc nêu ở trong câu.

(1) – chắc: thể hiện độ tin cậy cao của người nói (người kể chuyện) đối với nội dung được nói đến trong câu (ý nghĩ của nhân vật).

(2) – Có lẽ: cũng thể hiện độ tin cậy cao của người nói (người kể chuyện) đối với nội dung được nói đến trong câu (tâm trạng, cử chỉ của nhân vật), nhưng ở một mức độ không cao như từ chắc.

Câu 2: Thành phần tình thái không quyết định đến nghĩa sự việc của câu. Cho nên khi bỏ đi các từ ngữ chắc, có lẽ thì nội dung cơ bản của những câu trên không thay đổi.

II. Thành phần cảm thán

Câu 1: Các từ ngữ Ồ, Trời ơi trong hai câu này không chỉ sự vật hay sự việc cụ thể nào. Đây là thành phần cảm thán, có tác dụng bộc lộ tâm lí của người nói.

Câu 2: Nhờ những phần tiếp theo của câu mà chúng ta có thể hiểu được ý nghĩa cảm thán của từng câu, rằng tại sao người nói lại kêu lên ồ và trời ơi.

Câu 3: Các thành phần tình thái và cảm thán không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu cho nên chúng được gọi là thành phần biệt lập.

II. Luyện tập

Câu 1:

- Các thành phần tình thái: có lẽ, hình như, chả nhẽ

- Các thành phần cảm thán: chao ôi

Câu 2:

Có thể có những từ ngữ có mức độ tin cậy (hay chắc chắn) ngang hàng nhau, chỉ khác nhau về thói quen hay hoàn cảnh sử dụng.

- dường như / hình như / có vẻ như - có lẽ - chắc là - chắc hẳn - chắc chắn

Câu 3:

Trong số 3 từ chắc/ hình như/ chắc chắn, với từ chắc chắn, người nói sẽ phải chịu trách nhiệm cao nhất về độ tin cậy của sự việc do mình nói ra; với từ hình như, trách nhiệm về độ tin cậy mà người nói phải chịu thấp nhất. Nhà văn chọn từ chắc là chính xác nhất. Tác giả không chọn từ chắc chắn vì đó mới là dự đoán của nhân vật "tôi" – người ngoài cuộc; nhưng cũng không dùng từ hình như có độ tin cậy thấp, vì nhân vật "tôi" là bạn thân lâu năm của ông Sáu, có thể hiểu rõ được tâm lí của bạn mình.

Câu 4:

Viết một đoạn văn ngắn, có sử dụng câu chứa thành phần cảm thán hoặc tình thái, nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ (truyện, thơ, phim, ảnh, tượng,…).

Đọc Truyện Kiều của Nguyễn Du, chắc chắn không ai không thương xót cho số phận của nàng Kiều - một người con gái tài hoa bạc mệnh. Có thấu hiểu quãng đời mười lăm năm lưu lạc của nàng thì chúng ta mới thấy hết sự tàn bạo, độc ác của tầng lớp thống trị lúc bấy giờ. Hỡi ôi, một xã hội chỉ biết chạy theo đồng tiền, sẵn sàng chà đạp lên mọi nhân phẩm, giá trị của con người. Đúng là một xã hội bất nhân, thối nát mà Nguyễn Du muốn lột trần bộ mặt thật của nó. Nhưng ở đó, Truyện Kiều cũng là sự bênh vực, xót thương cho số phận nhỏ nhoi bị vùi dập. Chắc hẳn đại thi hào Nguyễn Du phải đau lòng lắm khi viết ra những nỗi đau, sự bất công trong xã hội mà ông đã sống và chứng kiến.