Em bé thông minh là nhân vật đại diện cho sự thông minh, cách ứng xử nhanh, đối đáp giỏi của dân tộc ta. Em bé thông minh là một em bé chăm chỉ, ngoan ngoãn đối với em.
Lần đầu, khi viên quan ra câu đố oái oăm, em bé đã nhanh nhạy hỏi vặn lại viên quan, từ thế bị động em đã đổi thành thế chủ động, đẩy thế bí về phía quan khiến ông thầm nghĩ, nhất định nhân tài ở đây rồi, chả phải tìm đâu mất công. Thậm chí lần vua thử tài em bé đầu tiên, em đã dũng cảm, gan dạ tạo ra tình huống tương tự để bắt bí nhà vua tự nói ra điều vô lí. Em bé quả thật là một cậu bé thông min, giỏi ứng đố, nhanh trí và cam đảm. Đến lần thứ hai vua thử thách, em bé đã sử dụng hình thức "gậy ông đập lưng ông" yêu cầu nhà vua thực hiện mong muốn của mình. Vua không thực hiện được nên đã thừa nhận em bé thông minh lỗi lạc. Không dừng lại ở đó, em bé còn có thể giải dễ dàng câu đố của sứ thần nước ngoài đã khiến các vua quan, đại thần đều vò đầu bứt tóc tìm mọi cách để xâu sợi chỉ qua con ốc nhưng tất cả đều vô hiệu. Trong khi em bé còn đùa nghịch ở sau nhà, em bé đã hát lên một câu rồi bảo cứ theo cách đó là được. Quả thật câu trả lời của em bé còn phải khiến sứ giả nước láng giềng thán phục. Câu trả lời không chỉ thể hiện rõ sự thông minh hơn người cũng như tài trí tầm vóc cao siêu của cậu bé mà còn nói lên sự hài hước, dí dỏm, đậm chất dân gian, tiếng cười sảng khoái của nhân dân ta. Chính câu trả lời tưởng như rất khó khăn, cụt đường đối với các quan đại thần nhưng lại vô cùng đơn giản, “nhẹ tựa lông hồng” đối với em bé thông minh đã đưa em lên chức trạng nguyên.