Độc lập chủ quyền là thứ tài sản vô giá của mỗi dân tộc, là vấn đề sống còn của một quốc gia, Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại - một tấm gương sáng đã chiến đấu không mệt mỏi vì sự nghiệp đấu tranh giành và giữ độc lập chủ quyền của dân tộc Việt Nam. Nguyện vọng chung của các dân tộc trên thế giới là được sống trong hòa bình, độc lập dân tộc, chính vì thế mà Việt Nam nói riêng và các dân tộc khác nói chung coi chủ quyền dân tộc là vấn đề ưu tiên hàng đầu và xác định trách nhiệm với chủ quyền dân tộc là của toàn Đảng, toàn quân và toàn nhân dân.
Đất nước Việt Nam là một quốc gia độc lập, có chủ quyền và đó chính là chủ quyền dân tộc hay chủ quyền quốc gia của nước ta. Chủ quyền dân tộc được hiểu là quyền làm chủ một cách độc lập, toàn vẹn và đầy đủ trên mọi mặt lập pháp, hành pháp và tư pháp của một dân tộc trong phạm vi lãnh thổ của quốc gia đó. Một dân tộc sẽ thể hiện chủ quyền dân tộc của mình trên mọi phương diện cả về kinh tế, chính trị, quân sự và ngoại giao. Chủ quyền dân tộc là một đặc trưng chính trị và pháp lý thiết yếu của một quốc gia độc lập, tôn trọng chủ quyền dân tộc là một nguyên tắc cơ bản trong luật pháp quốc tế. Bảo vệ chủ quyền dân tộc, chủ quyền quốc gia là thực hiện tổng thể các biện pháp trên tất cả các lĩnh vực chính trị, văn hóa, kinh tế, đối ngoại và quốc phòng an ninh nhằm đảm bảo quyền làm chủ một cách độc lập, toàn vẹn và đầy đủ về mọi mặt trên phạm vi lãnh thổ của quốc gia. Sử dụng toàn bộ lực lượng, biện pháp chống lại mọi hành vi xâm phạm, phá hoại chủ quyền quốc gia, giữ gìn toàn vẹn chủ quyền dân tộc đối với lãnh thổ quốc gia.
Bàn về trách nhiệm đối với chủ quyền dân tộc quốc gia Việt Nam, có hai ý kiến nhận định khác nhau, thứ nhất "vấn đề chủ quyền dân tộc là chuyện của Đảng và Chính phủ", thứ hai "đó là vấn đề của riêng thanh niên, những người được coi là thế hệ gánh vác trọng trách với Tổ quốc". Cả hai quan điểm trên đều có phần đúng nhưng chưa đầy đủ. Đảng và Chính phủ là cơ quan đầu não chỉ đạo và dẫn dắt cả đất nước, đối với vấn đề chủ quyền dân tộc Đảng và Chính Phủ ắt phải có trách nhiệm to lớn, đặc biệt là trong công tác lãnh đạo và quản lý thống nhất. Tuy nhiên Đảng và Nhà nước sẽ lãnh đạo và quản lý ai nếu như không có quân đội và quần chúng nhân dân, sức mạnh lớn nhất của một dân tộc chính là sự đoàn kết đồng lòng của dân, Đảng có dân mới thực sự phát huy được vai trò, trách nhiệm với chủ quyền dân tộc. Thế hệ thanh niên được coi là bộ phận gánh trên vai trọng trách với mọi vấn đề của quốc gia, dân tộc, nắm trong tay sinh mệnh và tương lai của đất nước. Vấn đề chủ quyền dân tộc tất yếu tồn tại trách nhiệm của thế hệ thanh niên, tuy nhiên, chỉ có thế hệ thanh niên thôi là chưa đủ. Nếu không có đường lối chỉ đạo của Đảng và Nhà nước thì thanh niên khó có lập trường tư tưởng trước chủ quyền dân tộc, thế hệ thanh niên còn non trẻ, thiếu kinh nghiệm và sự sáng suốt, không thể chỉ trông cậy vào thanh niên để chiến thắng các thế lực thù địch.
Tóm lại, vấn đề chủ quyền dân tộc và bảo vệ chủ quyền dân tộc là sự nghiệp và trách nhiệm của toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý thống nhất của Nhà nước. Mọi công dân Việt Nam đều phải có trách nhiệm với vấn đề chủ quyền của dân tộc, không thể quy trách nhiệm này cho riêng một cá nhân, tổ chức hay tập thể nào. Mọi công dân của nước Việt Nam không phân biệt thành phần xã hội, dân tộc, tín ngưỡng tôn giáo, trình độ văn hóa hay nơi cư trú đều có trách nhiệm và nghĩa vụ bảo vệ chủ quyền dân tộc. Ngoài việc phải chấp hành nghiêm chỉnh Hiến pháp và pháp luật của nhà nước, mọi công dân phải tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, làm tròn nghĩa vụ quân sự, sẵn sàng hoàn thành các nhiệm vụ được giao. Đối với thế hệ học sinh, sinh viên, trách nhiệm trên vai đòi hỏi học sinh phải không ngừng học tập, nâng cao trình độ nhận thức về mọi mặt đặc biệt là truyền thống của dân tộc, củng cố lòng yêu nước, tự hào và tự tôn dân tộc. Cần nhận thức rõ ý nghĩa thiêng liêng, cao quý và bất khả xâm phạm của chủ quyền dân tộc để từ đó xác định rõ vinh dự và trách nhiệm của bản thân trong việc bảo vệ chủ quyền dân tộc. Thực hiện tốt các chương trình giáo dục, bồi dưỡng về quốc phòng an ninh, luôn sẵn sàng tham gia các nhiệm vụ quốc phòng an ninh khi được Nhà nước huy động.
Ông cha ta đã trải qua bao thế hệ dựng nước và giữ nước gian khổ, hy sinh biết bao xương máu và nước mắt mới có được nền chủ quyền dân tộc, là thế hệ được thừa hưởng thành quả của lao động, chiến đấu gian khổ ấy, được sống trong hòa bình, độc lập và tự do, chúng ta phải có trách nhiệm gìn giữ và bảo vệ nền độc lập chủ quyền dân tộc ấy. Từ trong suy nghĩ và hành động, mỗi chúng ta phải luôn ý thức về trách nhiệm của mình, không được một giây phút lơ là, thiếu cảnh giác và thiếu trách nhiệm với chủ quyền dân tộc.