1. Gia tăng tự nhiên
a) Tỉ suất sinh thô
- Khái niệm: Tương quan giữa số trẻ em được sinh ra trong năm so với số dân trung bình ở cùng thời điểm (đơn vị: ‰).
- Yếu tố tác động: sinh học, tự nhiên, tâm lí xã hội, hoàn cảnh kinh tế, chính sách phát triển dân số.
b) Tỉ suất tử thô
- Khái niệm: Tương quan giữa số người chết trong năm so với số dân trung bình cùng thời điểm (đơn vị: ‰).
- Yếu tố tác động: mức sống, môi trường sống, trình độ y học, cơ cấu dân số, chiến tranh, tệ nạn xã hội…
- Cần lưu ý đến tỉ lệ tử vong của trẻ sơ sinh (dưới 1 tuổi) →→ phản ánh trình độ nuôi dưỡng và tình hình sức khỏe của trẻ em.
- Tỉ suất tử thô cũng liên quan chặt chẽ đến tuổi thọ trung bình của dân số.
c) Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên
- Là sự chênh lệch giữa tỉ suất sinh thô và tử thô, coi là động lực phát triển dân số (đơn vị: %).
d) Ảnh hưởng của tình hình tăng dân số đối với sự phát triển kinh tế - xã hội
- Gây sức ép lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.
2. Gia tăng cơ học
- Là sự chênh lệch giữa số người xuất cư và nhập cư.
- Có ý nghĩa quan trọng đối với từng khu vực, từng quốc gia, trên phạm vi toàn thế giới, không ảnh hưởng đến quy mô dân số.
- Nguyên nhân:
+ Lực hút: đất đai màu mỡ, dễ kiếm việc làm.
+ Lực đẩy: điều kiện sống khó khăn, thu nhập thấp.