Hình ảnh con cò là một trong những hình ảnh quen thuộc của người nông dân Việt Nam ta, đặc biệt hơn là những người phụ nữ. Khi mà sống trong xã hội phong kiến như chứa đựng được sự đầy áp bức bất công, chị em phụ nữ phải đương đầu với rất nhiều khó khăn, là những trở ngại. Nhưng cho dù cuộc sống có tối tăm đến đâu, dù gặp phải hoàn cảnh ngang trái đến mức độ nào thì trong những người phụ nữ- họ vẫn giữ được tâm hồn trong sáng và nếp sống thanh khiết. Điều đó dường như cũng đã được thể hiện một cách kín đáo qua chính bài ca dao mang tính ẩn dụ sau đây:

Con cò mà đi ăn đêm,

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao.

Ông ơi ông vớt tôi nao,

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng.

Có xáo thì xáo nước trong

Đừng xáo nước đục đâu lòng cò con.

Tác giả dân gian thạt khéo léo và tài tình khi chỉ với việc thông qua những tâm sự của con cò gặp nạn. T cũng nhưu đã thấy được bài ca dao khẳng định người dân lao động nghèo khổ xưa kia luôn đề cao quan niệm rằng “Thà chết trong còn hơn sống đục” vẫn được giữ cho đến nay.

Những câu từ ctrong bài ca dao như cũng đã đậm cảm xúc buồn thương kể về thân phận và cảnh ngộ éo le của một con cò mà khi mẹ bị lâm nạn khi đi kiếm mồi để nuôi con nhưng nó lại có sức lay chuyển như đã gợi cho ta liên tưởng tới thân phận của người phụ nữ lao động nghèo khổ, lam lũ:

Con cò mà đi ăn đêm,

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao.

Chính với từ hình ảnh cò mẹ lặn lội tìm kiếm miếng ăn cho đàn cò con bé bỏng, nhân dân ta dường nhưu cũng đã ngầm so sánh với sự tần tảo, đảm đang của người phụ nữ xưa kia. Và ta như thấy được trước mắt ta hiện lên hình ảnh những người vợ, người mẹ dường như cũng đã phải tất tả giữa dòng đời xuôi ngược để lo toan cho cuộc sống gia đình.

Cuộc sống mưu sinh thật vất vả mà kiếm ăn ban ngày không đủ, cò mẹ phải kiếm ăn cả ban đêm. (Trái với thói quen của họ nhà cò). Cũng chỉ vì trời tối mà cò phải đậu cành mềm nên lộn cổ xuống ao.

Có thể thấy được chính chi tiết này đã đẩy bi kịch thương tâm trong câu chuyện lên đến đỉnh điểm , gợi cảm xúc xót xa trong lòng người đọc. Người đọc như cũng có thể thấy được con cò mẹ không chỉ buồn vì cái chết gần kề mà còn buồn vì sự hiểu lầm tai hại tất sẽ xảy ra. Nội dung của những lời ca trong bài như cũng đã giúp chúng ta hiểu và thông cảm với tâm trạng của cò:

Ông ơi ông vớt tôi nao,

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng.

Có xáo thì xáo nước trong

Đừng xáo nước đục đâu lòng cò con.

“Ông” ở trong bài ca dao đây là kẻ giàu có, là người dường như có địa vị cao và được nắm quyền sinh quyền sát trong xã hội. Chính những lời khẩn cầu của cò mẹ hoàn toàn không phải là vì muốn bảo toàn tính mạng dường như là muốn giãi bày, muốn bộc bạch những tấm lòng trong sạch của mình. Câu thanh minh đó ta hiểu đó chính là tôi có lòng nào thì ông hãy lấy mà sáo với măng nhưng là nhớ sao nước trong, đừng sáo nước đục. Cậu thanh minh hiểu theo nghĩa bóng đó chính là tấm lòng của cò nếu có ý định xấu nào thì ông hãy sáo măng thì cò cũng cam lòng. Rõ ràng ta như thấy được con cò đã dùng chính cái chết của mình để minh chứng cho tấm lòng của mình, và nhất là khi gặp hoàn cảnh trớ trêu.

Có xáo thì xáo nước trong

Đừng xáo nước đục đâu lòng cò con.

Cò mẹ dường như cũng đã van xin đừng xáo nước đục mà thêm tủi thân, tủi phận cho cò. Có lẽ rằng chính cò mẹ dường như đã muốn được xáo nước trong như câu nói “Chết trong còn hơn sống đục”. Và bản thân con cò mẹ không muốn đàn còn phải đau lòng trước cái chết đầy uẩn khúc của mẹ nó. Dường như chính những lời van xin thống thiết cho ta thấy bản chất thật thà, như cũng thật đôn hậu của cò mẹ. Khi mà đứng trước tình thế cái chết đã kề bên, chợt nghĩa đến đàn con đói khát của mình dường như cũng đang nóng ruột chờ đợi nên cò mẹ cất lời van xin nhưng không phải xin được sống mà là xin được chết trong sạch. Con cò mẹ lúc này dường như cũng đã cảm thấy mình không thể chết trong nhục nhã, không thể để đàn con phải xấu hổ vì mình. Chính bạn đọc dường như cũng có thể hieru được tâm trạng đau đớn cùng phẩm giá đáng quý của cò mẹ. Điều ấy khiến chúng ta liên tưởng tới những đức tính tốt đẹp của chính những người phụ nữ lao động. Họ là  những bà mẹ nghèo suốt đời lam lũ, bần hàn và ở họ như không có gì để lại cho con ngoài tấm lòng trong sạch, thanh cao. Và ta có thể nhận thấy rằng đó chính là gia tài đáng quý nhất để các con luôn tự hào về mẹ, noi gương mẹ mà sống tốt hơn.

Bài ca dao trên dường như đã thể hiện quan niệm sống đúng đắn của nhân dân ta thời trước. Và không phải ngẫu nhiên mà bài ca dao này lại được sử dụng trong những lời ru con của các bà mẹ xưa. Nó như một điều răn dạy con cháu sống sao cho đúng với đạo lý. Với ý nghĩa lớn đó mà bài ca dao sống đến tận hôm nay.