Có những trang viết khiến người đọc rơi nước mắt khi chứng kiến những dằng xé, đau đớn và cả nước mắt. Có những nhân vật dù chỉ được vẽ qua nét bút của tác giả nhưng có sức ám ảnh. Nhân vật bé Thu trong truyện ngắn "Chiếc lược ngà' của Nguyễn quang sáng là một hình tượng luôn khiến người đọc xúc động mạnh khi lật giở từng trang viết của tác giả.

"Chiếc lược ngà" được sáng tác năm 1966, trong lúc cuộc kháng chiến đang diễn ra ác liệt, nhiều cam go. Ông Sáu lên đường ra chiến trận khi bé Thu chưa tròn một tuổi, nhưng khi ông trở về thăm con thì bé đã lớn và nhất quyết không nhận ba. Những day dứt, sự dằng xé, nước mắt, tủi hờn, mâu thuẫn nội tâm trong một đứa bé đã khiến cho cốt truyện được đẩy đến cao trào. Ba ngày ở cạnh ba nhưng bé Thu nhất quyết không chịu nhận, chỉ khi nghe bà ngoại kể về vết thẹo trên gương mặt ba thì lúc đó bé mới ôm chặt ông Sáu, không cho đi. Tình cảm cha con vỡ òa, cảm xúc trong lòng người đọc cứ thế tan chảy.

Mặc dù mới lên 8 tuổi nhưng bé Thu được xây dựng rất sắc nét, cá tính mạnh, bướng bỉnh. Trong tâm trí của bé Thu chỉ có một tấm hình duy nhất của ba chụp với má vào ngày cưới. Đó là những gì nó có để gìn giữ và đợi chờ ba trở về. Khi ông Sáu nhất quyết gọi "Thu! Ba đây con" thì bé vẫn nhất quyết không chịu nhận, cự tuyệt một cách thẳng thừng. Ông Sáu luôn dành tình cảm yêu thương chân thành và sâu sắc nhất cho bé Thu nhưng ông nhận lại là sự lạnh lùng, xa lánh. Chỉ bởi về vết thẹo dài trên mặt, chỉ vì chiến tranh, vì những tàn khốc mà nó đã gây ra. Cá tính mạnh của một cô bé 8 tuổi được Nguyễn Quang Sáng thể hiện rất sắc nét và táo bạo. Qua đó giúp người đọc hình dung được sự kiên định, vững chắc trong trái tim con người Nam Bộ.

Cảm nhận về nhân vật bé Thu trong Chiếc lược ngà 

Sự bướng bỉnh, lạnh lùng của bé Thu dành cho ông Sáu còn thể hiện qua cử chỉ và lời nói. Khi mẹ bảo mởi ba vô ăn cơm thì nó chỉ nói cộc lốc "vô ăn cơm". Đặc biệt qua chi tiết chắt nước ở nồi cơm ra, bé Thu không chắt được nhưng nhất quyết không để cho ông Sáu chắt. Bướng bỉnh, lạnh lùng, hờ hửng đã khiến cho ông Sáu đau lòng. Cao trào của tính cách bé Thu thể hiện qua bữa cơm, khi ông Sáu gắp cho bé Thu cái trứng cá vào bát, bé hất đổ cả chén cơm. Ông Sáu đánh đòn, và tất cả mọi người cứ tưởng Thu sẽ giẫy nẩy lên và bỏ đi, nhưng không, "Nhưng không, nó ngồi im, đầu cúi gằm xuống. Nghĩ thế nào nó cầm đũa, gắp lại cái trứng cá để vào chén, rồi lặng lẽ đứng dậy, bước ra khỏi mâm".

Suy nghĩ đã thôi thúc, đẩy thành hành động quyết liệt, khước từ mọi tình cảm và yêu thương của ba dành cho mình. Vì với bé Thu, đó không phải là ba. Có lẽ chính cá tính mạng, sự ngang bướng như thế này đã thôi thúc cô trở thành cô giao liên kiên cường trong cuộc kháng chiến về sau.

Nguyễn quang sáng không chỉ dừng lại ở việc miêu tả tâm lí nhân vật của một đứa trẻ lên 8 mà lấy tính cách đó làm tiền để cho tình yêu thương ba tha thiết và mãnh liệt như thế nào. Suốt 3 ngày ở cạnh ba nhưng bé Thu nhất quyết không nhận ba, chỉ đến khi nghe bà ngoại kể về vết thẹo trên mặt ba do chiến tranh gây nên thì lúc đó bé thu mới vỡ òa. Gương mặt nó buồn rầu như nghĩ ngợi gì, khi ông Sáu lên đường ra trận, không dám lại gần vì sợ nó lại giãy nảy như lần trước. Chỉ dám nói rằng "Ba đi nghe con" nặng nề, đau đớn, dằn vặt của một người ba nhưng không làm cách nào để thuyết phục con gái.

Lúc ấy một cảnh tượng xúc động diễn ra. Nó khóc thét lên "ba", tiếng "ba" như vỡ òa, trào ra từ tận trong tim mà nó đã dồn nén bao nhiêu năm qua. Tiếng "ba" đó như khiến người đọc nghẹn đắng ở cổ họng, cho một tình yêu bền bỉ và sâu nặng. Tiếng kêu của bé Thu như "tiếng xé, xé tan không khí tĩnh lặng, xé ruột gan mọi người, nghe thật xót xa". Bao nhiêu năm rồi, bé Thu vẫn luôn khát khao được gặp ba, được gọi tiếng ba. Tình cảm của bé Thu hoàn toàn đối lập với những ngày ông Sáu còn ở đây. Đó chính là niềm khao khát, tình yêu ba tha thiết.

Sự ngang tàng, bướng bỉnh và tình yêu ba tha thiết là đặc điểm hội tụ để bé Thu có thể xác định cho mình con đường đi trong tương lai, sẽ nối bước cha, đánh đuổi kẻ thù xâm lược

Như vậy việc xây dựng nhân vật bé Thu với những tính cách, tâm tư tình cảm đã khiến người đọc thêm xúc động về tình phụ nữ, tình cảm thiêng liêng nhất. Qua đó, tác giả còn muốn lên án, tố cáo chiến tranh đã khiến cho nhiều gia đình rơi vào cảnh nước mất nhà tan.

Văn học Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước của dân tộc đã xuất hiện nhiều tác phẩm có giá trị, phản ánh nhiều mặt của cuộc chiến. Trong đó mảng đề tài về tình cảm gia đình chiếm một vị trí quan trọng. Tình cảm gia đình vừa là nỗi nhớ, niềm thương của người chiến sĩ lúc ra trận vừa là nguồn sức mạnh, là niềm cổ vũ lớn lao, góp phần làm nên những chiến công rực rỡ. Cũng viết về tình cảm gia đình, nhà văn Nguyễn Quang Sáng đã xây dựng thành công nhân vật bé Thu trong truyện ngắn Chiếc lược ngà, sáng tác năm 1969

Bé Thu chính là nhân vật trung tâm của câu chuyện, được tác giả khắc họa hình ảnh một cô bé giàu cá tính, có chút bướng bỉnh và rất gan góc. Một cô bé không dễ dàng bị ai áp đặt. Trong cái trí óc non nớt của một cô bé tám tuổi đã biết lập luận, bảo vệ chính kiến của mình, cho dù có bị đánh, bị dồn vào thế bí nhưng nếu người lớn không đủ sức thuyết phục được thì bằng bất cứ giá nào bé cũng kiên quyết, mạnh mẽ và gai góc.

Câu chuyện chứa đựng nhiều yếu tố bất ngờ và cảm động bởi một tình huống đặc biệt. Anh Sáu tham gia kháng chiến khi con gái chưa tròn một tuổi. Đến ngày kháng chiến kết thúc, anh trở về, con gái đã tám tuổi không chịu nhận cha. Chỉ được ở nhà có ba ngày nên anh đã cố hết sức mà con bé vẫn không gọi một tiếng ba. Thực ra, trong lòng bé Thu luôn có hình ảnh người ba mà bé đã phải xa suốt mấy năm trời ấy, trong trí nhớ của một đứa bé chưa đầy một tuổi thì chỉ có thể dựa vào bức hình của ba chụp ngày cưới là vật chứng duy nhất. Cho đến khi phải đi nhận nhiệm vụ mới, bé Thu mới gọi anh bằng ba. Điều bất ngờ ở đây chính là vết sẹo trên má khiến anh khác với bức ảnh chụp ngày cưới. Được bà ngoại giải thích, bé Thu cũng đã hiểu. Vết sẹo kia chính là dấu tích của chiến tranh làm khuôn mặt anh khác đi, khiến cho bé Thu không thể tin ngay đây là người ba mà mình luôn nhớ, luôn được nghe những người thân yêu trong gia đình nhắc tới. Hoàn cảnh xa cách và trắc trở của chiến tranh, sự khốc liệt của mưa bom lửa đạn, cái cay xè của mùi thuốc súng và sự khắc nghiệt của cuộc sống người chiến sĩ với một đứa trẻ lên tám chắc chưa thể cảm nhận được hết. Cho đến khi nhận ra cha, tin chắc là cha mình, Thu đã bộc lộ tình cảm với cha một cách mãnh liệt. Tình cha con thiêng liêng được gói ghém, cất giữ bấy lâu trỗi dậy cho thấy, trong suốt quãng thời gian xa cách, từ một cô bé chưa đầy một tuổi, tình cảm dành cho cha của cô bé cũng vẫn được nuôi dưỡng lớn lên cùng năm tháng. Đó có thể là một tình cảm bản năng nhưng chắc chắn tình cảm đó xuất phát từ những cảm nhận tốt đẹp về người cha qua trí tưởng tượng của bé. Hình ảnh đẹp ấy cũng chính là rào cản để ngăn bé không vội nhận ngay một con người thực ở ngoài đời, bằng xương, bằng thịt mà lại rất khác lạ với người cha trong trí tưởng tượng của mình là cha. Hiểu tâm lí bé Thu như vậy, ta lí giải được những hành động kì quặc, bướng bỉnh của bé. Để rồi chợt thấy nhói lòng khi anh Sáu được con cất tiếng gọi ba cũng là khi anh phải lên đường. Tiếng gọi ấy không chỉ khiến cho người cha bật khóc mà còn mang một giá trị thiêng liêng với người con. Anh hứa với con sẽ mang về tặng con một chiếc lược. Không gì giản dị hơn lời hứa của người chiến sĩ và để thực hiện điều giản dị ấy, những ngày chiến đấu trong rừng, anh tranh thủ lúc rảnh rỗi cặm cụi làm chiếc lược bằng ngà cho con gái. Chiếc lược làm xong chưa kịp mang về tặng con thì anh đã hi sinh.

Câu chuyện đầy cảm động về tình cảm cha con, sự hi sinh cao đẹp của người lính, sự thiệt thòi của những đứa trẻ trong chiến tranh khi phải sống xa cha rồi lại bị chiến tranh mang cha đi mãi mãi. Nhưng cũng thông qua câu chuyện, ta được gặp một cô bé giàu tình cảm, có cá tính mạnh mẽ, có một chút bướng bỉnh nhưng vẫn mang nét hồn nhiên, ngây thơ, đáng yêu của trẻ nhỏ.