Truyện Kiều là một kiệt tác ghi dấu tên tuổi của đại thi hào dân tộc Nguyễn Du. Mặc dù là tác phẩm dựa trên cốt truyện của Trung Quốc nhưng Nguyễn Du đã có sự sáng tạo và thêm vào đó nhiều nét văn hóa của người Việt Nam. Bài thơ là một câu chuyện dài kể về cuộc đời của nàng Kiều, một người con gái đẹp, tài năng nhưng chịu nhiều bất công. Bài thơ được trích nhiều đoạn để giảng dạy trong chương trình phổ thông. Đoạn trích Chí khí anh hùng cũng là một trong những đoạn trích độc đáo, nêu bật được tài năng thiên bẩm của Nguyễn Du.

Trong tác phẩm Truyện Kiều, nhà thơ Nguyễn Du đã dành nhiều đoạn thơ để miêu tả ngoại hình cũng như tính cách của các nhân vật trong truyện. Đoạn thơ Chí khí anh hùng cũng là một đoạn trích như vậy. Ở đoạn thơ này, ông đã dành để miêu tả Từ Hải. Từ Hải là người anh hùng lí tưởng, là hình mẫu đàn ông mà Nguyễn Du muốn gửi gắm những phẩm chất tốt đẹp nhất. Nếu như trong Kim Vân Kiều truyện nhân vật Từ Hải xuất hiện với hình ảnh là một tên tướng cướp thì trong Truyện Kiều, Nguyễn Du đã xóa bỏ hình ảnh đó. Trong tác phẩm của ông, Từ Hải xuất hiện là một vị tướng tài năng đức độ phi thường. Nhân vật Từ Hải dưới ngòi bút của Nguyễn Du đã trở thành hình tượng có tính ước lệ.
Trong 15 năm lưu lạc của Thúy Kiều, những ngày tháng gặp Từ Hải có lẽ là những ngày tháng tươi sáng nhất. Từ Hải xuất hiện như là một vị cứu tinh cứu vớt cuộc đời tăm tối của Thúy Kiều nơi chốn lầu xanh. Tuy nhiên, tình yêu không phải thứ mà Từ Hải đặt lên hàng đầu. Đối với chàng, sự nghiệp mới là thứ quan trọng  hơn cả. Chính vì thế mà mối tình của Từ Hải và Thúy Kiều chỉ kéo dài được nửa năm:
 

Nửa năm hương lửa đương nồng

Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương

Trông vời trời bể mênh mang

Thanh gươm yên ngựa lên đường thẳng rong

Câu thơ mở đầu giúp người đọc nhận ra được sự mặn nồng trong mối tình của Từ Hải và Thúy Kiều. Mặc dù mặn nồng như vậy nhưng nó chỉ kéo dài có nửa thăm vì Từ Hải đã sớm “động lòng bốn phương”. Hai chữ động lòng ở đây không phải ý nói phải lòng những người con gái khác mà là hình ảnh ước lệ, tượng trưng cho ý chí muốn lập công danh, sự nghiệp của Từ Hải. Những hình ảnh ước lệ như “trời bể mênh mang” tạo nên một tầm vóc cao lớn và vĩ đại của Từ Hải. Tình yêu kia dù có mặn nồng đến đâu cũng chẳng thể nào cản được bước chân của chàng. Cái phong thái ung dung của chàng trên con đường gây dựng nên sự nghiệp lớn ấy được thể hiện rõ qua câu thơ “Thanh gươm yên ngựa trên đường thẳng rong”.

Nghĩ đến cảnh người chồng của mình một mình trên dặm trường, Thúy Kiều không cam lòng. Từ Hải không chỉ là chồng mà còn là ân nhân cứu vớt cuộc đời nàng. Chính vì vậy mà Thúy Kiều có một mong muốn vô cùng giản dị đó là được đi theo để hầu hạ và chăm sóc cho chồng:

Nàng rằng: Phận gái chữ tòng

Chàng đi thiếp cũng quyết lòng xin đi

Tư tưởng của Thúy Kiều quả đúng với đạo lý của người xưa khi cho rằng “xuất giá tòng phu” nghĩa là người phụ nữ lấy chồng rồi thì phải theo chồng, cùng chồng gánh vác mọi chuyện. Thế nhưng, ý nguyện của Thúy Kiều lại không được Từ Hải chấp thuận:

Xem thêm:  Bình luận câu tục ngữ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.

 

Từ rằng: Tâm phúc tương tri

Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình?

Bao giờ mười vạn tinh binh

Tiếng chiêng dậy đất, bóng tinh rợp đường

Làm cho rõ mặt phi thường

Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia

Ở đây, tác giả Nguyễn Du đã cho thấy Từ Hải là một người có tư tưởng mới mẻ. Chàng trách Thúy Kiều nhưng cũng là một lời nhắc nhở nàng hãy có những suy nghĩ tích cực hơn. Vì sự nghiệp lớn lao của chồng hãy xem nhẹ chuyện tình cảm. Những câu thơ tiếp theo Từ Hải vừa trấn an, vừa hứa hẹn vừa khẳng định với Thúy Kiều rằng chàng ra đi nhất định sẽ lập lên sự nghiệp lớn, sẽ nắm trong tay “mười vạn tinh bình”. Khi ấy, chàng sẽ quay trở về đón Kiều về nghi gia. Câu thơ cũng tỏ rõ ý chí quyết tâm của Từ Hải.

Cái chí khí anh hùng của Từ Hải còn được thể hiện qua việc lo lắng cho Kiều. Chàng sợ nàng theo chàng sẽ phải chịu sương gió dặm trường, đắng cay và khổ cực:

Bằng ngay bốn bể không nhà

Theo càng thêm bận, biết là đi đâu

Nói là “càng thêm bận” nhưng thực chất đó là một sự lo lắng bởi Từ Hải đi chuyến này bốn bể xung quanh không có nơi nào là nhà, cuộc sống nay đây mai đó chẳng biết là đi đâu. Chàng hẹn rằng 1 năm, chàng nhất định sẽ quay trở về. Cái hẹn cho thấy sự tự tin vào bản thân của Từ Hải:

Đành lòng chờ đó ít lâu

Xem thêm:  Phân tích giá trị hiện thực và nhân đạo qua vẻ đẹp của các nhân vật: Tràng, người vợ nhặt, bà cụ Tứ trong truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân

 

Chầy chăng là một năm sau vội gì

Thay vì những lời chia tay đầy tình cảm, sướt mướt như thường thấy, lời chia tay của Từ Hải chỉ toàn là lời động viên và hứa hẹn. Càng quyến luyến bao nhiêu lại càng quyết tâm bấy nhiêu:

Quyết lời dứt áo ra đi

Gió mây bằng đã đến kì dặm khơi

Động từ “dứt áo” càng cho thấy rõ hơn sự quyết tâm của Từ Hải. Chàng ra đi với cái quyết tâm phải có thành công mới quay trở về.

Đoạn trích Chí khí anh hùng đã thể hiện tài năng của Nguyễn Du trong việc xây dựng hình tượng nhân vật. Đọc đoạn trích, ta càng thêm yêu mến nhân vật này và tưởng như rằng quanh đâu đây của cuộc sống cũng sẽ có những người giống như chàng.