Từ xưa tới nay, lễ nghĩa chính là điều mà ông cha ta muốn khuyên nhủ con cháu phải không ngừng rèn luyện. Và câu tục ngữ: “Tiên học lễ, hậu học văn” chính là lời dạy dỗ chứa đựng lời dạy đó.

“Tiên học lễ, hậu học văn” là câu tục ngữ nằm trong kho tàng ca dao tục ngữ của dân tộc ta. Câu tục ngữ này gồm hai vế tồn tại song song độc lập với nhau, nhưng bổ trợ ý nghĩa cho nhau.

“Tiên học lễ” là gì? “Tiên” là trước hết học lễ nghĩa đạo đức làm người, thể hiện sự quan trọng của việc biết lễ phép, sống đúng đạo đức biết đối nhân xử thế với những người xung quanh là vô cùng quan trọng. Trong phần này cha ông ta muốn nhắc nhở con cháu mình muốn làm người tài giỏi thì trước tiên hãy học làm người tử tế, biết sống hiếu thuận, yêu kinh người bề trên, người có ơn nghĩa với mình.

“Hậu học văn” là gì? “Hậu” chính là sau, thể hiện vị trí thứ hai của việc học văn hóa, học kiến thức so với việc học lễ nghĩa đạo đức là không quan trọng bằng. Con người sống trong xã hội muốn được người khác kính nể, tôn trọng thì cần phải có đạo đức, biết sống theo lễ giáo gia phong. Sau đó mới là học văn hóa, học những điều kiến thức, mang lại lợi ích về kinh tế, thành công trong công việc cho con người. Như vậy, câu tục ngữ trên có ý nghĩa vô cùng to lớn, quan trọng với mỗi con người chúng ta.

Bởi nếu một người có kiến thức vô cùng uyên bác, được đất nước trọng dụng những sáng tạo cống hiến của mình. Nhưng người đó lại không biết cách đối nhân xử thế sao cho đúng giá trị đạo đức, không coi trọng những người lớn tuổi, những người sinh thành dưỡng dục ra mình thì những kiến thức tài giỏi mà anh ta học được cũng không có ý nghĩa gì hết. Một người có nhân cách tốt, thì mới là người được người ta kính trọng, yêu mến. Một con người dù tài giỏi nhưng không có đạo đức, không có nhân phẩm tốt thì dù có tài tới mấy cũng bị xã hội tẩy chay, bởi thói vô đạo đức của mình không được ai chấp nhận trong cộng đồng.

Đạo đức, lễ nghĩa chính là nền tảng làm nên sự lành mạnh của xã hội. Những con người có phẩm chất đạo đức tốt sẽ được xã hội yêu mến, tạo cơ hội phát triển. Mỗi con người khi sống trong xã hội cần phải tự rèn luyện giá trị đạo đức lễ nghĩa của mình cho phù hợp với chuẩn mực đạo đức, đức xã hội chấp nhận

Câu tục ngữ “Tiên học lễ, hậu học văn” muốn khuyên con người ta hãy học cách làm người sống có đạo đức trước khi học văn hóa. Đúng như Bác Hồ từng nói “Người có tài mà không có đức thì cũng là người vô dụng. Con người có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định: “Có tài mà không có đức là người vô dụng...”. Cũng đồng quan điểm với lời dạy của chủ tịch Hồ Chí Minh, ông cha ta có câu: “Tiên học lễ, hậu học văn”.

Có lẽ đây là câu tục ngữ mà khi bước chân vào bất kỳ ngôi trường nào, chúng ta cũng có thể bắt gặp. Trước hết, cần hiểu được “tiên học lễ, hậu học văn” có nghĩa là việc đầu tiên cần phải học các lễ nghĩa, rèn luyện đạo đức, tu dưỡng nhân cách của bản thân; sau đó mới học đến những kiến thức văn hóa, nâng cao vốn hiểu biết.

Dân tộc Việt Nam vốn rất trọng lễ nghĩa. Từ khi còn nằm trong nôi nghe lời ru, tiếng hát của bà của mẹ, chúng ta đã được học những lễ nghĩa. Lời ca dao dạy dỗ con người giữ tròn chữ hiếu vẫn còn đó:

Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con

Đến khi lớn khôn, chúng ta được cha mẹ và thầy cô dạy dỗ cho từ những điều đơn giản nhất. Từ lời cảm ơn khi nhận được sự giúp đỡ của người khác, đến lời xin lỗi khi mắc phải sai lầm. Từ lòng tôn kính những người lớn tuổi, đến sự nhường nhịn các em nhỏ. Hay đó là giữ gìn những truyền thống quý giá của dân tộc như tôn sư trọng đạo, uống nước nhớ nguồn, tinh thần đoàn kết… Tất cả những điều đó đều là những lễ nghĩa cơ bản làm người.

Trong cuộc sống, không phải ai cũng hiểu rõ vai trò của đạo đức, phẩm chất. Nhiều người dù có hiểu biết sâu rộng, am hiểu nhiều lĩnh vực. Ở ngoài xã hội được rất nhiều người trọng vọng. Nhưng khi về nhà lại cãi lại thậm chí đánh đập cha mẹ. Nhiều học sinh nói xấu thầy cô, bỏ học đi chơi, đánh nhau với bạn bè. Cũng có nhiều trường hợp con người sẵn sàng chém giết lẫn nhau vì thù oán… Những hành vi ấy đều thể hiện một con người không có đạo đức, lễ nghĩa.

Con người, ai cũng mong muốn trở thành một người tốt, có ích cho xã hội. Nhưng để có được điều đó, chúng ta cần phải ý thức được tầm quan trọng của việc rèn luyện đạo đức, nhân cách của bản thân. Trong cuộc sống hiện đại, việc rèn luyện lễ nghĩa, phẩm chất phải luôn đi đôi với việc học tập kiến thức văn hóa.

Như vậy, phẩm chất con người bao giờ cũng tồn tại “đức” và “tài”, “lễ” và “văn” không thể thiếu mặt nào. Mỗi người hãy ý thức được điều đó để có thể hoàn thiện bản thân, trở thành người có ích cho xã hội.