Con người bên cạnh những đức tính tốt đẹp thì cũng có những điểm hạn chế cần cải thiện khắc phục. Một trong những điều đó chính là thói đố kị. Đố kị là sự ghen ghét, so đo với những gì người khác có. Người đố kị thường rất tính toán thiệt hơn luôn không bằng lòng với những gì mình đang có và cảm thấy khó chịu khi người khác hơn mình. Có thể nói người có tính đố kị là thường xuyên ghen ăn tức ở với những người xung quanh. Chẳng hạn khi ta thấy bạn ta học giỏi hơn ta, thi được giải cao hơn ta thì ta cảm thấy ghét bỏ, không công nhận năng lực của bạn, cho rằng bạn không xứng đáng, ganh ghét với những gì bạn nhận được. Trong công việc, khi bình bầu nhân viên xuất sắc, các cá nhân nhất trí, đồng lòng bình bầu một thành viên duy có một người vì đố kị, so đo với họ mà tìm cách vùi dập, nói xấu tìm ra yếu điểm của người kia. Rồi chẳng hạn thấy nhà bên cạnh cho con đi học thêm lớp này lớp khác, gia đình này cũng về cho con mình đi học để chứng tỏ với người ta con tôi cũng học nhiều học giỏi, thấy gia đình bên cạnh đi du lịch đây đó cũng về cố gắng sắp xếp đi du lịch để sang khoe khoang. Đố kị là một đức tính không tốt đẹp của con người, người có thói đố kị sẽ khó có thể thành công, luôn luôn tìm cách bôi nhọ nói xấu người khác, thấy người khác làm gì cũng không vừa ý. Thói đố kị sẽ khiến cho những đức tính tốt đẹp của con người bị lu mờ, đạo đức và nhân phẩm của con người trở nên xấu xí, đáng chê trách. Vì con người có thói đố kị nên đã kìm hãm sự phát triển của người khác, ảnh hưởng đến sự phát triển chung bởi lẽ khi ta luôn soi mói, để ý tìm tòi những ưu điểm của người kia, những thành tích người khác đạt được thì ta sẽ không thể tập trung làm việc gì. Chưa kể, những người đố kị thường nảy sinh những hành động xấu như bôi nhọ, tìm cách dìm dập, hạ bệ đối phương, điều đó khiến cho con người và tập thể rơi vào một vòng tranh đấu mà không thể tập trung phát triển. Những người đố kị thường bị thành tích và lợi ích làm mờ mắt dẫn đến những hành động không sáng suốt, không thể nhìn xa trông rộng mà chỉ quanh co trong một lối mòn.

Trong đời sống, ta thường thấy một hiện tượng xấu là lòng đố kị. Thấy ai có chút thành tích, kẻ đố kị cảm thấy khó chịu, đau khổ như mình bị mất mát điều gì, tiếp đó nảy sinh những phản ứng bệnh hoạn.

Trong lớp, một học sinh có thành tích học tập giỏi, người có tính đố kị sẽ nói bóng gió là bạn ấy khéo làm thân với các thầy, các cô. Thấy bạn có bộ đồ mới hợp thời trang, người đố kị tìm cách dìm, bảo: “Báu gì, hàng thùng ấy mà!”. Thấy một đôi vợ chồng đẹp đôi, hạnh phúc, kẻ đố kị liền nói độc miệng: “Rồi xem, được bao lâu!”.

Hiện tượng đố kị trong cuộc sống đã có từ xưa. Thời Tam Quốc có danh tướng Đông Ngô là Chu Du, nổi tiếng thao lược nhưng lại có tính đố kị. Thấy Gia Cát Lượng tài ba, Du đã nhiều lần tìm cách chứng tỏ mình là người tài “đệ nhất thiên hạ”, nhưng lần nào cũng bị thua. Lòng đố kị còn khiến Chu Du tìm kế sách hãm hại Gia Cát Lượng, nhưng lần nào Lượng cũng đoán biết và thoát hiểm. Khi nhận ra tài trí của mình không bằng Gia Cát Lượng, Du đã ngửa mặt lên trời mà than: “Trời đã sinh Du, sao còn sinh Lượng!”. Câu nói đó đã bộc lộ chân tướng của người đố kị: không chấp nhận thực tế người khác hơn mình.

Lòng đố kị có thể gắn với sự hiếu thắng, một tâm lí muốn chứng tỏ mình không thua chúng kém bạn, thậm chí hơn người. Tính hiếu thắng có thể có tác dụng kích thích người ta phấn đấu, cạnh tranh vượt lên người khác, có ý nghĩa tiến bộ nhất định. Tâm lí đố kị ngược lại, chỉ là sự biến dạng của lòng hiếu thắng. Đố kị là tâm lí của kẻ thất bại. Động cơ kích thích phấn đấu giảm sút, mà ý muốn hạ thấp, hãm hại người khác để thỏa lòng ích kỉ tăng lên. Phân tích lòng đố kị, nhà triết học Hi Lạp cổ đại A-ri-xtốt đã nói: “Người đố kị sở dĩ cảm thấy dằn vặt đau đớn không chỉ vì cảm thấy mình thua kém mà còn vì phải nhìn thấy người khác thành công”. Nhà triết học đã chỉ ra thực chất kẻ đố kị là kẻ không muốn nhìn thấy người khác thành công.

Trên thực tế, không một lòng đố kị nào có thể ngăn cản được người khác thành công, cho nên lòng đố kị chỉ có hại cho bản thân kẻ đố kị. Nó vừa làm cho kẻ đố kị không được sống thanh thản, luôn dằn vặt khổ đau vì những lí do không chính đáng, lại vừa có thể dẫn họ đến những mưu đồ xấu xa, thậm chí phạm tội ác. Kẻ đố kị không hiểu rằng “ngoài trời còn có trời” (cao hơn), “ngoài núi còn có núi” (cao hơn), mình tài còn có người tài hơn.

Lòng đố kị là một tính xấu cần khắc phục. Con người cần phải có lòng cao thượng, rộng rãi, biết vui với thành công của người khác. Tình cảm cao thượng không chỉ giúp con người sống thanh thản, mà còn có tác dụng thúc đẩy xã hội và đồng loại tiến bộ.