Bố cục

P1: Từ đầu -> cắt đầu Mtao-Mxay đem bêu ngoài đường: Khung cảnh trận chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxay

P2: Tiếp -> ...đến bãi ngoài làng, rồi vào làng: Đăm Săn cùng những người nô lệ trở về sau chiến thắng

P3: Còn lại: Đăm Săn ăn mừng chiến thắng

Câu 1.

Theo trật tự của các tình tiết và sự kiện diễn biến trận đánh cụ thể như sau:

a) Trước khi vào cuộc chiến và khiêu chiến giữa Đam Săn với Mtao Mxây.

Đăm Săn đưa lời khiêu chiến, khiêu khích, tỏ ý nhường cho Mtao- mxay nhảy múa trước => thái độ thể hiện sự bình tĩnh, tự tin, hành động chủ động

- Mtao-mxay lo Đăm Săn sẽ đánh lén nên sợ hãi, e dè không dám bước xuống. Tuy nhiên vẫn chấp nhận lời khiêu khích => thái độ sợ hãi, thiếu tự tin, hành động bị động

b) Khi bước vào cuộc chiến:

- Hiệp 1:

Đăm Săn múa đầy tự tin, điêu luyện, thần thái và tài ba hơn người => tài năng, giỏi giang

Mtao-mxay vung đao thì lệch, bước nhảy thì cao thấp không đều => yếu kém, không có bản lĩnh

- Hiệp 2

+ Đăm Săn tài gỉoi đớp được miếng trầu từ Hơ Nhị => sức mạnh như tăng thêm gấp đôi ngang tầm gió bão

+ Mtao-mxay đuối sức, cầu xin sự cầu cứu từ Hơ Nhị => không còn sức mạnh

- Hiệp 3

+ Đăm Săn dùng sức mạnh múa khiên đuổi theo và đâm trúng Mtao-mxay

+ Mtao-mxay ra sức tháo chạy, bị đâm trúng nhưng vẫn không chết

- Hiệp 4:

+ Đăm Săn bắt đầu đuối sức dần, có cầu cứu ông Trời trong mộng=> giết chết được Mtao-mxay

+ Vùng chạy nhưng cuối cùng vẫn chết dưới tay Đăm Săn

=> KẾT QUẢ:

• Người anh hùng Đăm Săn tài giỏi, quyết đoán, chủ động, hành động dũng cảm vì chính nghĩa. Nhờ đó mà anh giành chiến thắng và nhận được sự ngợi ca và lòng ngưỡng mộ của mọi người.

• Mtao-mxay là kẻ hèn nhát, yếu đuối, luôn e dè và sợ hãi. Kết quả phải nhận lấy cái chết thảm hại. Hành động của hắnlà phi chính nghĩa, đáng bị xã hội lên án.

Câu 2.

Những câu nói và hành động của đông đảo dân làng đối với việc thắng thua của hai tù trưởng thể hiện thái độ, tình cảm của cộng đồng Ê- đê cụ thể như sau:

- Đối với Mtao Mxây:

• Sau khi Mtao-mxay thất bại, phần lớn nô lệ đều có xu hướng đi theo Đăm Săn

• Họ tỏ thái độ đồng tình và rất ngưỡng mộ trước chiến thắng của Đăm Săn, sẵn sàng nghe theo lời vị tù trưởng mới (“không đi sao được!… người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”).

=> Thái độ và hành động của nhữmg người này cho thấy đối với họ điều quan trọng là một vị tù trưởng tài giỏi, có sức mạnh, có lòng dũng cảm. Mong muốn lớn nhất của họ là sự đủ đầy, giàu có và trở thành tập thể có sức mạnh.

- Đối với Đăm Săn:

• Khi giành chiến thắng, Đăm Săn được dân làng vui mừng chào đón. Họ đặc biệt chào đón vị tù trưởng mới trở về

• Họ tất bật sửa soạn, hân hoan chào đón những người dân mới về với làng. Họ không giấu nổi niềm vui khi buôn làng đang trên đà lớn mạnh hơn, giàu có hơn (“… Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui thế!”)

=> Thái độ và hành động của họ cho thấy họ là những người dễ hòa nhập, không hề kỳ thị, ghen ghét hay đố kị.

Câu 3

- Trong phần cuối của đoạn trích khung cảnh được tác giả chú ý tập trung miêu tả đến chính là cảnh ăn mừng của dân làng sau chiến thắng tưng bừng của Đam Săn.

- Cuộc chiến cam go, căng thẳng giữa hai tù trưởng kết thúc cũng là khi Mtao Mxây thất bại. Thế nhưng kết thúc cuộc chiến bằng sự bi thảm là cái chết của Mtao-mxay không tạo ra hoang mang, e ngại hay lo lắng sợ hãi cho người dân. Trái lại, họ đồng tình, ngưỡng mộ với chiến thắng của Đăm Săn và vô cùng nhanh chóng hòa vào cuộc sống cộng đồng với dân làng. Không chỉ vậy, đến từ dân làng Đăm Săn cũng là những con người hết sức hòa nhã, họ đón nhận những người dân mới bằng tất cả những niềm nở và sự chân thành. Bữa tiệc ăn mừng diễn ra với không khí chan hòa, hạnh phúc trong chiến thắng, đầu phấn khởi, đầy niềm tin. Có thể thấu cách lựa chọn thể hiện nghệ thuật này, tác giả dân gian đã chỉ rõ tính khách quan, tất yếu của cuộc chiến tranh thị tộc . Đó là cuộc chiến tranh chắc chắn xảy ra với mục đích lớn hơn, cao cả hơn là bước đầu hình thành và tập hợp dân làng để tạo ra những tập thể có tinh thần, có ý chí đoàn kết đi lên vì sự phát triển của toàn xã hội. Đây là một cuộc chiến vì chính nghĩa và cũng chỉ những cuộc chiến này mới góp phần tạo ra một buôn làng, một dân tộc thực sự lớn mạnh. Qua cách lựa chọn này tác gỉa dân gian còn thể hiện lời khen, tấm lòng ngợi đối với những người anh hùng Đăm Săn mang tầm vóc và sứ mệnh lớn lao. Ngoài họ thì không ai khác có đủ bản lĩnh và sức mạnh để đứng lên đấu tranh, dùng uy lực và tầm vóc của mình thộg nhất những nhóm thị tộc rời rạc, nhỏ lẻ thành một khối cộng đồng đoàn kết, lớn mạnh hơn, giàu có hơn.

Câu 4

- Trong đoạn trích , kiểu câu được sử dụng nhiều nhất là câu có biện pháp so sánh: "gió như bão","gió như lốc","đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân"...

- Các hình ảnh, sự vật được sử dụng trong những phép so sánh là những hình ảnh trong tự nhiên, thuộc về tự nhiên, mang tầm to lớn như bão, lốc...

=> Cách thể hiện này nhằm khẳng định và tô đậm tầm vóc to lớn của người anh hùng dân tộc với tất cả sự tài giỏi, dũng cảm, lừng lẫy và quyết liệt.

=> Cũng trong thủ pháp so sánh sử dụng những hình ảnh trong tự nhiên như hàm ý sâu xa nhìn sức mạnh của Đăm Săn ngang tầm sức mạnh vũ trụ. Đây cùng là biện pháp nghệ thuật mang tính đặc trưng và phổ biến trong thể loại sử thi dân tộc. Nó chính là đặc trưng thể loại và có những giá trị cơ bản nhất

LUYỆN TẬP

Sự xuất hiện của Ông Trời (thần linh) và việc can thiệp của Ông Trời vào chiến thắng của Đăm Săn đã cho thấy những vai trò, tác động quan trọng của yếu tố thần linh và con người đối với cuộc chiến đấu và chiến thắng của Đăm Săn. Đầu tiên, nó cho thấy sự tương quan nhất định cũng như mối quan hệ gắn bó giữa thần linh và con người. Nói cách khác, trong thời kỳ đó còn tồn tại lối tư duy mang tính thần thoại, đó là minh chứng rõ ràng nhất cho sự tồn tại của xã hội chưa có giai cấp. Thứ hai, thần linh đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sự trợ giúp, hỗ trợ tinh thần cho con người vê mặt ý chí. Thần linh chỉ có vai tò như một sự thúc đẩy chứ không phải người quyết định kết quả. Như vậy, có thể kết luận, trong mối tương quan giữa thần linh và con người thì ngoài quan hệ gắn bó và có tính hỗ trợ mặt ý chí của thần linh thì không ai khác, không phải thế lực nào khác mà là chính con người sẽ tạo ra kết quả cuối cùng. Người anh hùng mới là người cầm trong tay lá cờ chiến thắng và có vai trò quyết định quan trọng nhất .

Nhận xét – Ý nghĩa

Qua bài học giúp học sinh có cái nhìn cụ thể và nhất định về thể loại sử thi thần thoại bao gồm các đặc trung về ngôn ngữ, nghệ thuật cụ thể là ngôn từ mang tính trang trọng, lời văn có hình ảnh, có nhịp điệu; nghệ thuật thể hiện rõ nét và cụ thể nhất cho đặc trưng thể loại là cách nói phóng đại và thủ pháp so sánh. Đây là những yếu tố cho thấy nét đặc trưng của thể loại sử thi. Về nội dung qua những vẻ đẹp phẩm chất của Dăm Săn để chứng minh cho tinh thân cũng như phẩm chất của cả buôn làng. Đồng thời thể hiện những khao khát thiết thực, những mong muốn rất đỗi đời thường của người dân là cuộc sống bình yên, no đủ, giàu có và gắn kết