Đột biến lệch bội (còn gọi là dị bội) là dạng đột biến số lượng nhiễm sắc thể mà tại 1 hoặc một số cặp NST tương đồng mất đi hoặc thêm vào một số NST.
Ví dụ như người bị bệnh Đao: 3 cặp số NST số 21 – là thể lệch bội .

Các thể lệch bội:

Nguyên nhân:
Do tác động của các tác nhân lí hoá trong môi trường (tia phóng xạ, tia tử ngoại, các hoá chất gây đột biến) hoặc rối loạn trao đổi chất nội bào => Một hay một số cặp NST nào đó không phân li trong phân bào nguyên phân hoặc giảm phân => Tạo ra các thể lệch bội.

Cơ chế: Sự không phân li của một hay một số cặp NST trong giảm phân tạo ra các loại giao tử thừa hay thiếu một vài NST. Các loại giao tử này kết hợp với giao tử bình thường sẽ tạo ra các thể lệch bội.



Vai trò và ứng dụng của đột biến lệch bội:
- Đột biến lệch bội thường gây hại cho cơ thể => phát triển không bình thường, mất hoặc giảm khả năng sống, khả năng sinh sản hữu tính.
- Đột biến lệch bội cung cấp nguồn nguyên liệu cho quá trình tiến hóa.
- Trong chọn giống có thể sử dụng đột biến lệch bội để đưa các NST mong muốn vào một giống cây trồng nào đó, sử dụng thể lệch bội để xác định vị trí gen trên NST.

Hậu quả:
Đột biến lệch bội làm mất cân bằng trong toàn bộ hệ thống gen dẫn đến kiểu hình thiếu cân đối không sống được, giảm sức sống, giảm khả năng sinh sản tùy loài.