có tiềm năng nhưng vẫn chưa thể phát triển mạnh?

Lý giải về việc có tiềm năng thế mạnh để phát triển nhưng Việt Nam lại chưa thể trở thành một cường quốc hoa, theo GS. TS. Nguyễn Quang Thạch - Viện Sinh học Nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, đó là bởi chúng ta chưa phát triển ổn định và bền vững ngành hàng hoa theo cách tiếp cận chuỗi giá trị. Chưa sản xuất theo yêu cầu thị trường về số lượng và chất lượng với giá cạnh tranh. Cần phân tích yêu cầu từng thị trường - xu hướng giá cả hàng hoá cạnh tranh do hội nhập kinh tế. Sản xuất trong môi trường cạnh tranh cao phải “sản xuất nông nghiệp tốt - GAP” và hàm lượng khoa học công nghệ cao để nâng cao khả năng cạnh tranh về số lượng, chất lượng và giá.

Thống kê của Cục Trồng trọt cho thấy, năm 2014, cả nước có khoảng 22.671,9 ha diện tích trồng hoa,  trong đó các tỉnh miền Bắc có 9.237,6 ha, miền Nam có khoảng 13.434,3 ha. Diện tích cây cảnh, cây thế cây bon sai ở phía Bắc cao gần gấp đôi các tỉnh phía Nam (8.172,4 và 4.133,8 ha). Thu nhập bình quân trồng hoa, cây cảnh trên cả nước năm 2014 là 285 triệu đồng/ha/năm. So với giá trị thu nhập/ha canh tác toàn ngành trồng trọt là 82-83 triệu đồng/ha/năm, mức thu nhập này gấp gần 3,5 lần.

Cũng theo Cục Trồng trọt, trong vòng 10 năm gần đây (2005-2015) diện tích hoa đã tăng hơn 2,3 lần, giá trị sản lượng tăng 7,2 lần (đạt 6.500 tỷ đồng, trong đó xuất khẩu xấp xỉ 50 triệu đô-la Mỹ). Mức tăng giá trị thu nhập trên một đơn vị héc-ta là ba lần, hình thành nhiều mô hình đạt từ 800 triệu đến 2,5 tỷ đồng trên một héc-ta.

Theo kết quả điều tra nhu cầu thị trường hoa, cây cảnh của Việt Nam, giai đoạn 2000 - 2011 trung bình mỗi năm tăng 9%. Giai đoạn 2011-2015 tăng trên 11%. Mức độ tiêu dùng hoa, cây cảnh trung bình của người dân đô thị năm 2000 là 25.000 đồng người/năm, đến năm 2011 tăng lên 52.000 đồng/năm, đến năm 2013 là 100.000 đồng/người/năm, năm 2014 là trên 130.000 đồng/người/năm. Ở nông thôn, mức độ tiêu dùng tương ứng chỉ bằng 20% so với đô thị, mức tăng bình quân về cầu là 15%/năm.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) những năm gần đây cũng đã xác định thế mạnh và tính hiệu quả của lĩnh vực hoa, cây cảnh. Các viện nghiên cứu như Viện Nghiên cứu Rau quả, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, Viện Cây lương thực thực phẩm, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Viện Di truyền Nông nghiệp… đã được đầu tư nhiều chương trình, đề tài nghiên cứu chọn tạo giống hoa, dự án giống giai đoạn 1, 2 và tiếp tục giai đoạn 3 năm 2015-2020. Nhiều địa phương từ nguồn đề tài nghiên cứu khoa học của tỉnh cũng quan tâm đầu tư cho việc nghiên cứu, chuyển giao các tiến bộ về hoa như hoa hồng, hoa ly, nhân giống hoa đồng tiền, hoa cúc… Cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhà kính nhà lưới, nuôi cấy tế bào, giao thông và cấp thoát nước, tưới phun mưa, nhỏ giọt được đầu tư xây dựng mới hoặc nâng cấp.

Bên cạnh những thuận lợi, cũng còn nhiều khó khăn trong phát triển bền vững ngành hàng hoa, cây cảnh, bởi thực tế ở nước ta, mới duy nhất có Đà Lạt đầu tư trọng điểm phát triển thành ngành công nghiệp sản xuất hoa. Còn lại đa phần quy mô sản xuất manh mún, nhỏ lẻ; các giống chất lượng cao thường không chủ động sản xuất mà hầu như phải nhập nội; biến đổi khí hậu và những tác động của nó khiến việc điều tiết thời vụ, năng suất, chất lượng hoa, cây cảnh dễ bị ảnh hưởng, rủi ro cao. Đầu tư cho sản xuất hoa, cây cảnh, nhất là áp dụng công nghệ cao đòi hỏi chi phí rất lớn, vượt khả năng đầu tư của nông dân. Chưa có sự vào cuộc mạnh mẽ của các doanh nghiệp với lĩnh vực này. Quy hoạch vùng hoa cây cảnh còn bất cập, cần được rà soát, điều chỉnh. Thị trường và cạnh tranh trong bối cảnh nước ta hội nhập sâu và tham gia vào các hiệp ước TPP, FTA và khối cộng đồng ASEAN...

Như nhận định của ông Trần Xuân Định, Cục Trồng trọt, thị trường cây cảnh, cây thế, cây bon sai, cây lá màu cũng phát triển mạnh đáp ứng nhu cầu trồng ở công sở, khu đô thị mới, dải phân cách đường giao thông lớn… Tuy nhiên, việc tổ chức thị trường tiêu thụ trong cả nước cũng như các tỉnh phía Bắc là chưa bài bản và chưa có các chợ đầu mối giao dịch lớn, các chợ họp theo phiên thường là tự phát.