Soạn bài: Lời tiễn dặn (trích Tiễn dặn người yêu - truyện thơ dân tộc Thái)

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1): Diễn biến tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng:

   - Mặc dù cô gái đã có chồng nhưng chàng trai vẫn gọi cô gái là “Người đẹp anh yêu” thể hiện tình cảm thủy chung, son sắt, mâu thuẫn với hiện thực khách quan là cô gái đã lấy chồng.

   - Tiễn người yêu mà chàng trai vẫn không nỡ chia lìa:

      “Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,

      Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi”.

   - Chàng trai muốn níu kéo cô gái, thậm chí còn nựng con của cô gái và gọi là “con rồng, con phượng” để rồi vỡ òa trong cảm xúc, ước nguyện của mình:

      “Đôi ta yêu nhau, đợi đến tháng Năm lau nở,

      Đợi mùa nước đỏ cá về,

      Đợi chim tăng ló hót gọi hè.

      Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,

      Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già.”

   - Lời thơ ai oán, não nùng nhưng ẩn chứa quyết tâm sắt đá của hai người.

Câu 2 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1): Hành động, tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng:

   - Cô gái cũng muốn níu kéo giây phút hai người ở gần nhau:

      “Người đẹp anh yêu vừa cất bước theo chồng

      Vừa đi vừa ngoảnh lại,

      Vừa đi vừa ngoái trông”

   - Bước chân càng xa thì long càng nhớ, càng khắc khoải kỉ niệm bởi vậy cô gái luôn tìm cho mình những cái cớ để đợi chàng trai và cô cũng đang day dứt, đau đớn, khổ sở khi phải chia xa.

   - Tất cả những hành động, tâm trạng ấy chỉ là cảm nhận của chàng trai chứng tỏ sự đồng vọng của hai trái tim, hai người đều quyến luyến, không nỡ xa dời.

Câu 3 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1): Thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng của cô:

   - Chàng trai chứng kiến cảnh cô gái bị chồng đánh. Anh tiến đến đỡ chị dậy, phủi áo, chải tóc, búi tóc:

      “Dậy đi em, dậy đi em ơi!

      Dậy rũ áo kẻo bọ,

      Dậy phủi áo kẻo lấm!

      Đầu bù anh chải cho,

      Tóc rối đưa anh búi hộ!”

   - Sau đó chàng trai đi chặt tre làm thuốc cho cô gái uống khỏi đau. Lúc này anh như chỗ dựa tinh thần của chị, đây là điều mà chị cần nhất vào lúc này. Chàng trai thấy xót xa cho cô gái và quyết tâm sẽ đón cô gái về đoàn tụ với mình.

Câu 4 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

   - Đoạn trích sử dụng rất nhiều câu thơ có dùng phép điệp:

      “Vừa đi vừa ngoảnh lại

      Vừa đi vừa ngoái trông…”

      “Chết ba năm hình còn treo đó;

      Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,

      …

      Chết thành hồn, chung một mái, song song”

      “Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng

      Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già…”

   - Tác giả dân gian đã kết hợp giữa phép điệp và những hình ảnh so sánh, ẩn dụ để nhấn mạnh sự thủy chung, son sắt của đôi bạn trẻ và khẳng định ý chí và ước mơ đoàn tụ không gì lay chuyển nổi của chàng trai và cô gái.

Soạn bài: Lời tiễn dặn

   Toàn bộ đoạn trích là lời của chàng trai. Hình ảnh cô gái chỉ hiện lên gián tiếp qua lời của anh, nghĩa là qua cảm nhận của chàng trai.

Câu 1: Tâm trạng của Anh trên đường tiễn dặn.

   Phải tiễn người yêu về với nhà chồng, lòng Anh vô cùng đau xót. Thế nhưng trên đường đưa tiễn, Anh gọi chị là "người đẹp anh yêu", khẳng định tình yêu trong Anh vẫn còn thắm thiết. Nhưng cũng có lúc, tình cảm của Anh mâu thuẫn với hiện thực khách quan là Chị đang "cất bước theo chồng" (thậm chí đã có con với chồng).

   Lúc tiễn đưa, Anh có những cử chỉ, hành động dường như muốn níu kéo cho dài ra giây phút được ở thêm bên Chị. Anh phải được dặn Chị đôi câu thì mới "đành lòng" quay gót. Anh muốn ngồi lại bên Chị, âu yếu Chị để "ủ lấy hương người" cho mai sau "khi chết", lửa xác (của mình) vẫn đượm hơi người thương yêu. Anh nựng con Chị mà như nựng chính con mình. Cách ứng xử ấy nói lên tình thương yêu vô bờ mà Anh dành cho Chị.

   Như vậy, lúc tiễn đưa, Anh sống trong tâm trạng dằn vặt, day dứt khổ đau. Phải chăng chính vì thế mà hai câu thơ cuối đoạn nhưlà một sự phá phách. Nó khẳng định cái ý chí quyết tâm đoàn tụ của cả hai người.

Câu 2: Tâm trạng của Chị lúc bước chân về nhà chồng.

   Đoạn thơ là lời của Anh, vì thế tâm trạng của chị chỉ là gián tiếp. Tuy được biểu hiện qua ánh mắt và suy nghĩ của của anh, thế nhưng, chúng ta vẫn có thể nhận ra, chị dường như cũng muốn níu kéo cho dài ra những giây phút cuối cùng ở bên anh. Chị chân bước đi mà đầu "còn ngoảnh lại" mắt còn "ngoái trông anh", chân bước càng xa thì lòng càng đau đớn,… chính từ các tâm trạng ấy mà cứ mỗi lần qua một cánh rừng chị đều lấy đó là cái cớ để mà dừng lại đợi chờ anh.

Câu 3: Tâm trạng của Anh lúc ở nhà chồng của Chị.

   Văn bản này đã lược đi đoạn mà Chị bị chồng đánh ngã lăn ra bên miệng cối gạo, bên "máng lợn vầy".

   Đoạn trích bắt đầu từ hành động chạy lại nâng đỡ chị dậy, phủi áo, chải tóc cho chị của anh. Sau đó, Anh còn đi chặt tre về làm ống lam thuốc cho chị " uống khỏi đau ". Những hành động ấy rõ ràng biểu lộ niềm xót xa thương cảm của anh đối với nỗi đau của chị. Một sự cảm thông, đó là điều mà chị đang rất cần trong hoàn cảnh ấy.

   Từ nỗi xót xa, trong lòng Anh bỗng bật lên ý chí quyết tâm đưa Chị về đoàn tụ với mình. Từ câu thơ "Tơ rối đôi ta cùng gỡ" đến hết đoạn chính là những câu thơ thể hiện cho cái ý chí và quyết tâm ấy.

Câu 4:

   Đoạn trích có sử dụng rất nhiều câu thơ có sự trùng điệp từ, kiểu câu, ví dụ:

 - Vừa đi vừa ngoảnh lại Vừa đi vừa ngoái trông ... 			 - Chết ba năm hình con treo đó Chết thành sông vục nước uống mát lòng ... Chết thành hồn, chung một mái song song. 			 - Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già... 

   Thể hiện nghệ thuật bằng cách sử dụng nhiều câu thơ với nhiều hình ảnh so sánh tương đồng, những hình ảnh ẩn dụ liên tiếp hay lớp lớp những câu có một cấu trúc cú pháp chung, tác giả dân gian muốn nhấn mạnh sự thuỷ chung son sắt trong tình yêu của đôi bạn trẻ. Nó cũng đồng thời khẳng định cái ý chí và ước mơ đoàn tụ không gì lay chuyển nổi của Anh và Chị. Chọn cách diễn đạt như vậy, tác giả dân gian đã mã hoá ngôn ngữ một cách thành công những cảm xúc đang trào dâng mãnh liệt trong lòng của những con người sống chất phác, mạnh mẽ giữa thiên nhiên núi rừng cường tráng.