*Hoàn cảnh:
Nước Đại Việt cuối thế kỷ 18 rất rối ren và phân liệt nhiều hơn sau hơn 200 năm chia cắt Đàng Trong và Đàng Ngoài. Vua nhà Lê Trung Hưng chỉ tồn tại trên danh nghĩa ở Đàng Ngoài, thực chất quyền hành trong tay các chúa Trịnh; còn từ sông Gianhtrở vào nam là Đàng Trong, đất đai do chúa Nguyễn cai quản, cũng lấy danh nghĩa "phù Lê".
Năm 1771, ba anh em Tây Sơn là Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ và Nguyễn Huệ nổi dậy khởi nghĩa chống chúa Nguyễn ở Đàng Trong. Sau hơn 10 năm kịch chiến, năm 1783, Nguyễn Nhạc lật đổ sự thống trị của chúa Nguyễn ở Đàng Trong, tự lập làm vua Thái Đức ở Quy Nhơn. Chúa Nguyễn mới là Nguyễn Ánh phải chạy sang Xiêm lưu vong.
Năm 1786, Nguyễn Nhạc cử em là Nguyễn Huệ mang quân đánh Phú Xuân – kinh thành cũ của chúa Nguyễn, bị chúa Trịnhđánh chiếm năm 1775. Nguyễn Huệ đánh lấy Phú Xuân rồi đánh thẳng ra Thăng Long với danh nghĩa "Phù Lê diệt Trịnh", tiêu diệt chúa Trịnh. Anh em Tây Sơn giao hiếu với vua Lê rồi rút quân về nam.
Do sự tranh chấp về quyền lực, Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ nổ ra xung đột đầu năm 1787. Nguyễn Huệ thắng thế nhưng chấp nhận lời cầu hòa của vua anh.
Nhân cơ hội đó, các lực lượng chống Tây Sơn trỗi dậy. Phía nam, Nguyễn Ánh nhờ sự giúp đỡ của người Pháp, trở về đánh chiếm Gia Định. Đông Định vương nhà Tây Sơn là Nguyễn Lữ bỏ Gia Định về Quy Nhơn. Phía bắc, các lực lượng thân họ Trịnh dựng lại người trong tông tộc là Trịnh Bồng lên ngôi, bị tướng Bắc Hà đã hàng Tây Sơn là Nguyễn Hữu Chỉnh từ Nghệ An kéo ra đánh bại. Chỉnh ra cầm quyền ở Thăng Long mưu thay chúa Trịnh chống Tây Sơn.
*Diễn biến:
- Năm 1788 Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, Từ Tam Điệp Quang Trung chia quân làm 5 đạo tiến ra Bắc Hà.
+ Đạo quân thứ nhất do Quang Trung chi huy đánh thẳng vào Thăng Long.
+ Đạo quân thứ hai và thứ ba do đô đốc Bảo chi huy đánh vào Tây Nam Thăng Long yểm hộ cho đạo quân chủ lực.
+ Đạo quân thứ tư tiến ra phía Hải Dương.
+ Đạo quân thứ năm tiến lên Lạng Giang (Bắc Giang).
- Đêm 30 Tết ta vượt sông Gián Khẩu, tiêu diệt đồn tiền tiêu của địch.
- Đêm mùng 3 Tết ta bao vây Hà Hồi, quân giặc đầu hàng.
- Mờ sáng mồng 5 Tết, quân ta đánh đồn Ngọc Hồi, Quân Thanh chống cự không nổi, bỏ chạy tán loạn, cùng lúc đó quân ta đánh đồn Đống Đa, tướng Sầm Nghi Đống khiếp sợ, thắt cổ tự tử.
- Nghe tin đại bại, Tôn Sĩ Nghị bàng hoàng, khiếp vía, vội vàng cùng vài võ quan vượt sông Nhị (Sông Hồng) sang Gia Lâm.
- Trưa mồng 5 tết, Quang Trung cùng đoàn quân chiến thắng tiến vào Thăng Long.
→ Trong vòng 5 ngày đêm, quân Tây Sơn quét sạch 29 vạn quân Thanh.
Kết quả: Đất nước được giải phóng, đập tan âm mưu xâm lược của quân Xiêm, giữ vững chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ.
Ý nghĩa:
Giành lại nền độc lập tự do cho dân tộc.
- Mang lại niềm vui chiến thắng, niềm hạnh phúc của nhân dân.
- Lật đổ âm mưu xấu xa của quân giặc, xóa bỏ ranh giới chia cắt đất nước, đạt nền tảng thống nhất quốc gia.
- Làm hiện rõ tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh anh dũng của dân tộc.