Dế Mèn trong tác phẩm "Bài học đường đời đầu tiên" hiện lên ngây thơ, tự tin, yêu đời nhưng cùng kiêu căng, hung hăng, hống hách với những cử chỉ khờ dại, việc làm thiếu suy nghĩ, gây tai hoạ cho kẻ khác. Những đặc điểm ấy của chú tuy là của một con dê mới lớn nhưng lại mang những nét tâm lý, những nết tốt, những ước mơ, những tật xấu thói hư, những thành công, những vấp ngã đầu đời quen thuộc của tuổi nhỏ chúng em hôm nay. Đọc Dế Mèn phiêu lưu ký ai không thấy thú vị dõi theo từng bước đường đầy những cảnh ngộ éo le, sinh động và hấp dẫn. Nhưng lý thú và bổ ích hơn nữa là những bài học mà nhà vần Tô Hoài đã giúp chúng ta rút ra được từ cuộc hành trình của chú dế mới lớn tuy có lúc đáng giận mà cũng thật là đáng yêu mến này. 

Chỉ vì thói chọc phá, nghịch ngợm chị Cốc mà khiến Dế Choắt thiệt mạng oan uổng. Dế Choắt là nhân vật phụ nhưng lại vô cùng quan trọng, chính cái chết của Dế Choắt mới khiến dế Mèn ân hận nhìn nhận lại về bản thân và sống tốt hơn. Câu chuyện của Dế Choắt khuyên răn không chỉ Dế Mèn mà tất cả chúng ta trong cuộc sống đó là: ở đời mà thói kiêu căng, có óc mà không biết nghĩ sớm muộn gì cũng mang vạ vào thân.