Truyện đã khắc họa thành công nhân vật Ngô Tử Văn - một người thẳng thắn, cương trực dám đứng lên bảo vệ lẽ phải. Ngô Tử Văn đốt đền khiến cho hồn ma tên tướng bại trận tức giận. Thế nhưng, Tử Văn không hề sợ hãi, chàng cho rằng việc làm của mình là đúng nên khi tên tướng bại trận hiện lên đe dọa thì Từ văn vẫn "ngồi ngất ngưởng tự nhiên". Điều đó cho thấy Tử Văn là một người có bản lĩnh, có khí chất, dám đối diện với cái xấu, cái ác. Khi được Thổ công hỗ trợ để tiêu diệt hồn ma tên tướng bại trận, Tử Văn đã chấp nhận xuống Minh ti để tố cáo tội các của tên giặc này. Cuối cùng, trải qua bao gian nguy, Ngô Tử Văn giành được chiến thắng vẻ vang, đem lại an lành cho dân và phục hồi danh vị cho Thổ công. Ngô Tử Văn chính là hình tượng cho kẻ sĩ cương trực, thẳng thắn, chiến đấu đến những hơi thở cuối cùng để đòi lại công bằng, lẽ phải cho chính mình và người khác.
Không chỉ khắc họa con người cương trực, thẳng thắn, dám đứng lên bảo vệ công lí, "Chuyện chức phán sự đền Tản Viên" còn lên án, tố cáo những kẻ gian manh và tham lam trong xã hội đương thời. Hiện thân của chúng chính là lũ ma quỷ nơi cõi âm "dối trá càn bậy". Kẻ ác luôn bị trừng phạt một cách thích đáng giống như dân gian ta thường có câu "Gieo nhân nào thì gặt quả ấy". Tên Bách hộ họ Thôi lúc sống là kẻ cướp nước nên khi chết thì làm hồn ma xâm chiếm, giả danh Thổ công nên bị Diêm Vương "sai lấy lồng sắt chụp vào đầu, khẩu gỗ nhét vào miệng, bỏ vào ngục Cửu U".
Không những vậy, chiến thắng của Ngô Tử Văn còn thể hiện ước mơ của nhân dân về một xã hội công bằng, cái thiện luôn chiến thắng cái xấu và cái ác. Điều này cũng được thể hiện qua sự kiện cuối cùng trong tác phẩm, khi chàng được nhận chức Phán sự đền Tản Viên.
Ngoài ra, nghệ thuật cũng góp phần làm nên sức hấp dẫn của tác phẩm. Với cốt truyện đặc sắc, hấp dẫn và việc xây dựng hai tuyến nhân vật đối lập trong tác phẩm, truyện đã khiến người đọc có hình dung sâu sắc về cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác. Truyện còn có sự kết hợp giữa yếu tố thực và ảo qua những chi tiết như: yếu tố thực (lai lịch Ngô Tử văn và lai lịch viên Bách hộ họ Thôi; thời gian diễn ra sự việc: Cuối đời nhà Hồ, quân Ngô sang xâm lược nước ta), yếu tố kì ảo (nhân vật kì ảo: Hồn ma viên bách hộ họ Thôi, Thổ công, Diêm Vương, quỷ Dạ Xoa; không gian kì ảo: Không gian nối liền giữa cõi âm và cõi dương, việc Ngô Tử Văn chết đi hai ngày sau đó sống lại và nhận chức Phán sự ở cõi âm). Yếu tố thực đan xen với các yếu tố kì ảo nhằm tăng tính hấp dẫn cho truyện, khiến người đọc có những cảm nhận mới lạ. Lời bình cuối truyện là lời tác giả bộc lộ về kẻ sĩ: Kẻ sĩ cần cứng cỏi, luôn cương trực, dũng cảm chống lại gian tà.
"Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên" là một câu chuyện giàu ý nghĩa, mang đến cho chúng ta những bài học đạo đức trong cuộc sống. Với cốt truyện đặc sắc, việc sử dụng các yếu tố kì ảo đan xen hiện thực một cách tinh tế, Nguyễn Dữ đã khắc họa nhân vật Ngô Tử Văn với sự kiên cường, dũng cảm. Chiến thắng của Ngô Tử Văn thể hiện ước mơ của nhân dân về một xã hội công bằng, cái thiện luôn bất bại trước cái xấu, cái ác. Không chỉ vậy, truyện còn phê phán những kẻ tham lam, gian manh của xã hội đương thời. Những bài học giá trị tác phẩm đem lại còn tồn tại mãi cho hôm nay và mai sau.
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên có sức hấp dẫn thật đặc biệt. Hi vọng rằng bài Phân tích, đánh giá chủ đề, nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên sẽ giúp các em mở rộng vốn tri thức và tự tin hơn khi tìm hiểu về tác phẩm.