Dưới đây là một số bệnh do nguyên sinh vật gây nên và tác nhân gây bệnh tương ứng:

1. Sốt rét - Nguyên nhân gây bệnh: ký sinh trùng Plasmodium.

2. Bệnh viêm não Nhật Bản - Nguyên nhân gây bệnh: virus viêm não Nhật Bản.

3. Bệnh Lyme - Nguyên nhân gây bệnh: vi khuẩn Borrelia burgdorferi.

4. Bệnh tả - Nguyên nhân gây bệnh: vi khuẩn Salmonella typhi.

5. Bệnh viêm gan B và C - Nguyên nhân gây bệnh: virus viêm gan B và C.

6. Bệnh SARS (Hội chứng hô hấp cấp tính nặng) - Nguyên nhân gây bệnh: virus SARS-CoV.

7. Bệnh giun đũa - Nguyên nhân gây bệnh: ký sinh trùng Ascaris lumbricoides.

8. Bệnh giang mai - Nguyên nhân gây bệnh: vi khuẩn Treponema pallidum.

9. Bệnh AIDS - Nguyên nhân gây bệnh: virus HIV.

10. Bệnh trĩ - Nguyên nhân gây bệnh: ký sinh trùng ký sinh trùng Trichomonas vaginalis.

Đây chỉ là một số ví dụ về các bệnh do nguyên sinh vật gây ra, còn rất nhiều bệnh khác có thể do các nguyên sinh vật khác gây ra.