Nhớ mẹ năm lụt" là bài thơ kể về những kí ức không thể nào quên của nhân vật trữ tình - kí ức về mẹ gắn liền với trận lụt thuở ấu thơ. Nỗi ám ảnh về trận ngập lụt rất lớn ngày xưa khiến mấy mẹ con phải tránh lũ trên chạn đầy thương tâm. Bài thơ đã miêu tả xúc động tâm trạng đầy sợ hãi, lo lắng, hoảng hốt của nhân vật trữ tình lúc đó chắc hẳn còn là đứa trẻ nép mình run rẩy bên tay mẹ. Và tiêu đề của bài thơ đã thể hiện rõ được nội dung ấy.
Vào năm nước lụt, bố thì đi xa chỉ còn lại mẹ với tác giả ở nhà. Lũ về, xung quanh căn nhà toàn nước réo nghe thấy sự lạnh lẽo và sợ hãi, người mẹ lúc bấy giờ chỉ biết ôm con như một gà mẹ đang bảo vệ, chăm sóc cho những đứa con của mình. Hành động của người mẹ chính là cắn bầm môi, chịu đựng qua những cơn đau để mình không khóc. Trong đầu người mẹ lúc đó chỉ có con, mong sao nước cao mà không có bè thúng, con mình vẫn được bình an. Người mẹ chỉ biết ôm lấy con mình vào lòng, cầu mong và bao bọc. Trong lúc hoạn nạn đó, gọi cho láng giềng chỉ để cứu giúp con mình. Người mẹ ấy sẵn sàng hi sinh, dùng cả tính mạng của mình để đánh đổi lấy sự sống của con mình. Tiếng người mẹ kêu cứu con mình chỉ được đáp lại từ xa đó là một tiếng "ời". Rồi nước lũ cứ thế lạnh lẽo, lay ngọn mấy hàng cau, người mẹ thức ngồi canh chạn với đôi mắt trừng sâu hơn nước sâu. Người mẹ đã làm hết tất cả để dành những gì tốt đẹp nhất cho con của mình. Từ đó, tác giả cảm thấy trân trọng, biết ơn và yêu quý thêm người mẹ của mình. Mẹ đã không ngại vất vả, tần tảo và sẵn sàng hi sinh trong mùa lũ để cứu lấy mạng sống của con. Về sau, khi cơn lụt đã qua đi, trên đầu tóc mẹ lại thêm chùm tóc bạc. Mỗi khi lụt xuống, mái tóc ấy còn vương mảnh nước soi như để lưu truyền, giữ gìn hình bóng người mẹ can đảm, dũng cảm đã sẵn sàng xả thân, hi sinh vì mình cho người con đáng yêu quý của mình. Như vậy, qua bài thơ, Huy Cận đã khắc họa lên hình ảnh người mẹ tần tảo, yêu thương, quan tâm và sẵn sàng hi sinh để bảo vệ, cứu người con của mình. Đó đồng thời cũng là phẩm chất của những người mẹ xưa, luôn hết mực, yêu thương và quan tâm con của mình.
Qua bài thơ "Nhớ mẹ năm lụt" của Huy Cận, tác giả đã xây dựng lên hình ảnh người mẹ luôn yêu thương, bao bọc, quan tâm người con của mình. Đó còn là những người mẹ rất dũng cảm, can đảm để sẵn sàng xả thân, hi sinh để con mình được sống hạnh phúc. Hình ảnh người mẹ trong tác phẩm đã thể hiện rõ phẩm chất của những người mẹ một lòng vì con cái, không tư lợi cá nhân bất cứ điều gì. Qua đó, nhà thơ càng thêm trân trọng, yêu thương, biết ơn những người mẹ lúc bấy giờ, sống một đời vất vả, gian lao vì con. Nhờ những thông điệp ý nghĩa được thể hiện rõ rệt trong nhan đề, ta có thể cảm nhận được sự biết ơn trân trọng mà tác giả dành cho mẹ mình, đồng thời cũng là ca ngợi những vất vả mà người mẹ đã phải trải qua trong mùa lụt ấy.