Kho tàng tục ngữ vô cùng phong phú, đa dạng của nhân dân ta luôn chứa đựng những bài học mang tính triết lí giáo dục sâu sắc về luật nhân quả. "Ở hiền gặp lành" là một trong số những câu tục ngữ thể hiện rõ điều này. Bằng sự ngắn gọn, súc tích, câu nói đã thể hiện một bài học mang ý nghĩa sâu sắc về mối quan hệ giữa hành động và kết quả của con người trong cuộc sống.

Mối quan hệ về luật nhân quả đã được cha ông ta khái quát qua lối nói giàu sức gợi thông qua cụm từ "ở hiền" và "lành". "Ở hiền" là cách nói tượng trưng cho những việc tốt đẹp, ý nghĩa, thậm chí là cao cả mà con người thực hiện. "Lành" là cách biểu đạt hình ảnh cho những điều may mắn, ý nghĩa, tốt lành trong cuộc sống. Như vậy, câu tục ngữ: Khái quát một quy luật mang tính nhân quả trong đời sống của con người: Khi hành động, thực hiện những điều tốt đẹp, con người ta sẽ nhận lại những điều may mắn và hạnh phúc.

Thực tế cuộc sống đã chứng minh, khi thực hiện những hành động tốt đẹp, con người sẽ nhận lại những kết quả tốt lành. Đó có thể là sự sẻ chia, quan tâm, san sẻ để giúp người khác vượt qua khó khăn hoạn nạn, đó có thế là sự nhân hậu, bao dung trong "đối nhân xử thế", đó có thể là thái độ lên án, phê phán và sẵn sàng chống lại cái xấu, cái ác,... Như vậy, ở hiền là biểu hiện của lối sống vị tha "mình vì mọi người" và đặt lợi ích tập thể lên cao hơn lợi ích cá nhân. Nhờ lối sống cao đẹp này, những gì mà con người nhận được sẽ là sự tốt lành, may mắn.

Khi con người biết quan tâm, sẻ chia, giúp đỡ người khác vượt qua khó khăn, ta sẽ nhận lại niềm vui, hạnh phúc cho chính bản thân mình. Lành có thể là sự may mắn, đủ đầy về vật chất; nhưng cũng có thể là sự an nhiên, thanh thản trong tâm hồn. Có những người sẵn sàng dang rộng đôi vai, đôi tay để nâng đỡ người khác một cách tự nguyện, thầm lặng và không hề ồn ào, khoa trương. Bởi điều mà họ muốn đem đến là niềm vui và hạnh phúc cho người khác và không hề toan tính thiệt hơn. Đồng thời, khi biết giúp đỡ, sẻ chia, con người cũng sẽ nhận lại sự giúp đỡ từ những người khác khi bản thân mình gặp khó khăn, hoạn nạn.

Tuy nhiên, trong xã hội, có một số người cho rằng: "Ở hiền chưa chắc gặp lành". Đây là quan điểm sai lệch về tư tưởng vì hậu quả và sự báo ứng có thể đến muộn hơn những lợi ích trước mắt, giống như ông cha ta đã từng nói: "Gieo gió gặt bão". Đừng vì những lợi ích trước mắt mà đánh giá sự được - mất, bởi nhân quả - báo ứng có thể đến bất cứ lúc nào. Như vậy, trong cuộc sống, chúng ta cần nhận thức đúng đắn những giá trị của hành động, thái độ sống tốt đẹp mang lại và hướng tới những điều hay, điều tốt và hiện thực hóa thành những hành động cụ thể.

Câu tục ngữ "Ở hiền gặp lành" đã khái quát một bài học về mối quan hệ giữa hành động mà con người thực hiện và kết quả mà chúng ta nhận lại. Là những học sinh - thế hệ trẻ có vai trò quan trọng trong sự phát triển của đất nước, chúng ta cần hướng đến lối sống tích cực qua những hành động cụ thể như giúp đỡ, nâng đỡ những người xung quanh.

Trong bức tranh vô cùng phong phú, phức tạp của cuộc sống, mỗi con người lại xác lập cho bản thân những lí tưởng, mục đích sống khác nhau. Có người chỉ muốn sống an yên trong chiếc vỏ bọc của sự bình an, êm ấm; có người lại sẵn sàng hi sinh bản thân để đóng góp cho cuộc đời. Bàn về vấn đề này, có người nêu ra quan điểm: "Cống hiến hết mình, hưởng thụ tối đa". Ý kiến trên đã khái quát nhận định về việc "cống hiến" và "hưởng thụ" trong cuộc sống của con người.

"Cống hiến" là một trong những biểu hiện của lối sống "Mình vì mọi người", thể hiện qua việc con người biết cho đi, biết đóng góp sức lực, trí tuệ, tài năng của bản thân để phục vụ lợi ích chung. "Hết mình" là từ ngữ diễn tả sự tận tâm, tận lực vì một mục tiêu nào đó. Còn "hưởng thụ" là hành động thể hiện việc sử dụng, tận hưởng những gì mà bản thân đã đạt được. "Tối đa" miêu tả giới hạn ở mức cao nhất và không thể đạt ngưỡng cao hơn. Như vậy, câu nói "Cống hiến hết mình, hưởng thụ tối đa" đã thể hiện quan điểm về lối sống cống hiến, đóng góp trong mối quan hệ với sự tận hưởng và hưởng thụ.

"Cống hiến hết mình" là lối sống tích cực đối với mọi thời đại. Khi đem tài năng, sức lực, trí tuệ của bản thân để nỗ lực vì quyền lợi và sự phát triển chung, con người sẽ phát huy hết những tiềm lực, giá trị của bản thân. Đồng thời, khẳng định ý nghĩa tồn tại và giá trị đích thực của mình. Trong thời đại kháng chiến chống lại kẻ thù xâm lược, có biết bao người đã ngã xuống để bảo vệ chủ quyền, độc lập dân tộc. Họ đã cống hiến tuổi xuân, tuổi đời: "Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh" (Trích "Tây Tiến" - Quang Dũng) và hy sinh xương máu thực hiện lí tưởng cao đẹp. Còn trong thời đại ngày nay, có biết bao con người lao động, làm việc trong thầm lặng vì sự phát triển của đất nước. Họ không ngừng nỗ lực, cố gắng để góp sức mình vào sự nghiệp chung. Đó là những con người quên đi lợi ích cá nhân, quên đi cái "tôi" riêng và chỉ nghĩ đến cái "ta" chung theo lẽ sống "Mình vì mọi người".

"Hưởng thụ tối đa" là lối sống vừa mang ý nghĩa tích cực vừa mang ý nghĩa tiêu cực. Quan điểm này chỉ mang ý nghĩa tích cực nếu con người tận hưởng, thu về những thành quả đạt được trong khuôn khổ và gắn bó, tỉ lệ thuận, hài hòa với sự cống hiến. Bởi khi lao động, làm việc hết mình, chúng ta hoàn toàn có quyền tận hưởng những điều xứng đáng để giúp bản thân cảm thấy thoải mái hơn và hình thành động lực để tiếp tục nỗ lực cống hiến. Tuy nhiên, khi tuyệt đối hóa tâm lí hưởng thụ, con người sẽ dễ dàng sa vào lối sống ăn chơi sa đọa, chỉ quan tâm đến lợi ích cá nhân và dần quên đi những lí tưởng cao đẹp của việc "cho đi", của lối sống cống hiến.

Như vậy, con người cần biết xác lập cho mình những lí tưởng sống cao đẹp của việc "cho đi" để có thể "cống hiến hết mình" tâm - tài - sức vì sự phát triển chung của cộng đồng. Đồng thời, tận hưởng thành quả một cách cân đối, hài hòa và có chừng mực để duy trì những lẽ sống, hành động có ích và tránh xa sự cám dỗ của lối sống ăn chơi sa đọa.

Quan điểm "Cống hiến hết mình, hưởng thụ tối đa" đã thể hiện những bài học sâu sắc về lối sống cống hiến, nhắc nhở con người cần biết cân bằng giữa việc "cho đi" và "nhận lại". Là những thanh niên đang ngồi trên ghế nhà trường, chúng ta cần nỗ lực, cố gắng học tập thật tốt để đóng góp sức trẻ, nhiệt huyết, đam mê, tài năng vào công cuộc xây dựng, gìn giữ và phát triển dân tộc.