Có rất nhiều sách, khảo cứu, bài viết về lịch sử, văn hóa đời sống Hà Nội các giai đoạn. Và cùng với ca dao, tục ngữ, những tài liệu hữu ích này góp phần làm sáng tỏ lối sống Hà Nội xưa.

“Vũ trung tùy bút” là cuốn sách Phạm Đình Hổ (1768-1839) ghi chép về xã hội, đời sống từ quan đến dân kinh thành Thăng Long thời kỳ cuối thế kỷ XVIII. Trong “Vũ trung tùy bút”, Phạm Đình Hổ ngợi ca lối sống trượng nghĩa của dân chúng kinh thành, nhưng ông cũng lên án thói tệ của đám quan lại lập mưu cướp cây cảnh, cây thế độc lạ.

Về chơi hoa, ông viết: “Chơi hoa với người Thăng Long không chỉ là chuyện bình thường mà mượn hoa, cây cảnh để nói lên đạo làm người, nói cách khác chỉ cần nhìn người chơi hoa cũng có thể biết đạo lý của người chơi hoa. Trong cách chơi vẫn ngụ cái ý về thế giáo thiên luân. Vậy nên mượn khóm hoa, tảng đá để ký thác hoài bão cao cả”. Rõ ràng, vượt lên trên một thú chơi, người Thăng Long hướng tới đạo đức, hướng đến lý tưởng cao đẹp.

Sách “Đại Nam thực lục” là bộ sử của triều Nguyễn. Trong phần “Đệ tứ kỷ” đã chép lời vua Tự Đức nói về phong cách sống của người Hà Nội, có thể tóm tắt trong 6 chữ: “Kiêu bạc, xa xỉ, phóng đãng”. Tự Đức là vị vua thông minh, kiến văn sâu rộng, ngồi ngai vàng lâu nhất trong các vua triều Nguyễn (1848-1883) nên nhận định của ông rất đáng tin cậy. Soi chiếu với ngày nay, những phong cách sống ấy vẫn ẩn chứa trong nhiều người Hà Nội.

Để tránh suy nghĩ “người Việt ắt phải khen người Việt”, xin được trích các nhận xét của các tác giả nước ngoài.

Năm 1523, một phái bộ của Bồ Đào Nha đến Thăng Long tìm đặt quan hệ. Có thể coi những người Bồ Đào Nha này là người phương Tây đầu tiên đến Thăng Long. Tiếp theo đó, các nhà buôn, truyền giáo, nhà du hành khám phá đến kinh thành. Nhờ thói quen ghi chép của họ mà ngày nay chúng ta có bài viết, các cuốn sách phong phú về thông tin, xuất bản từ thế kỷ XVII đến nửa đầu thế kỷ XX để nghiên cứu về Thăng Long xưa, trong đó có rất nhiều đoạn mô tả lối sống đẹp.

Có rất nhiều sách, khảo cứu, bài viết về lịch sử, văn hóa đời sống Hà Nội các giai đoạn. Và cùng với ca dao, tục ngữ, những tài liệu hữu ích này góp phần làm sáng tỏ lối sống Hà Nội xưa.

“Vũ trung tùy bút” là cuốn sách Phạm Đình Hổ (1768-1839) ghi chép về xã hội, đời sống từ quan đến dân kinh thành Thăng Long thời kỳ cuối thế kỷ XVIII. Trong “Vũ trung tùy bút”, Phạm Đình Hổ ngợi ca lối sống trượng nghĩa của dân chúng kinh thành, nhưng ông cũng lên án thói tệ của đám quan lại lập mưu cướp cây cảnh, cây thế độc lạ.

Về chơi hoa, ông viết: “Chơi hoa với người Thăng Long không chỉ là chuyện bình thường mà mượn hoa, cây cảnh để nói lên đạo làm người, nói cách khác chỉ cần nhìn người chơi hoa cũng có thể biết đạo lý của người chơi hoa. Trong cách chơi vẫn ngụ cái ý về thế giáo thiên luân. Vậy nên mượn khóm hoa, tảng đá để ký thác hoài bão cao cả”. Rõ ràng, vượt lên trên một thú chơi, người Thăng Long hướng tới đạo đức, hướng đến lý tưởng cao đẹp.

Sách “Đại Nam thực lục” là bộ sử của triều Nguyễn. Trong phần “Đệ tứ kỷ” đã chép lời vua Tự Đức nói về phong cách sống của người Hà Nội, có thể tóm tắt trong 6 chữ: “Kiêu bạc, xa xỉ, phóng đãng”. Tự Đức là vị vua thông minh, kiến văn sâu rộng, ngồi ngai vàng lâu nhất trong các vua triều Nguyễn (1848-1883) nên nhận định của ông rất đáng tin cậy. Soi chiếu với ngày nay, những phong cách sống ấy vẫn ẩn chứa trong nhiều người Hà Nội.

Để tránh suy nghĩ “người Việt ắt phải khen người Việt”, xin được trích các nhận xét của các tác giả nước ngoài.

Năm 1523, một phái bộ của Bồ Đào Nha đến Thăng Long tìm đặt quan hệ. Có thể coi những người Bồ Đào Nha này là người phương Tây đầu tiên đến Thăng Long. Tiếp theo đó, các nhà buôn, truyền giáo, nhà du hành khám phá đến kinh thành. Nhờ thói quen ghi chép của họ mà ngày nay chúng ta có bài viết, các cuốn sách phong phú về thông tin, xuất bản từ thế kỷ XVII đến nửa đầu thế kỷ XX để nghiên cứu về Thăng Long xưa, trong đó có rất nhiều đoạn mô tả lối sống đẹp.

Trải qua hàng thế kỷ lịch sử phồn thịnh và đầy biến động, vẻ đẹp truyền thống và nếp sống của người Hà Nội vẫn giữ nguyên vẹn những giá trị tinh túy, đậm chất văn hóa và tinh thần cốt cán của dân tộc. Hà Nội không chỉ là thủ đô của đất nước mà còn là nơi gìn giữ và phát triển những giá trị văn hóa truyền thống độc đáo.

Vẻ đẹp truyền thống của Hà Nội nằm trong sự kết hợp tinh tế giữa cổ kính và hiện đại. Những con phố cổ kính như Hàng Bông, Hàng Gai hay Hàng Đào vẫn giữ được những ngôi nhà cổ mang đậm nét kiến trúc phương Đông, cùng với những ngõ hẻm rộng vàng, lối đi đều dẫn đến những khu phố sầm uất. Bên cạnh đó, sự hiện đại của thời đại mới cũng hiện hữu rõ ràng qua các công trình kiến trúc, các khu vui chơi, trung tâm thương mại hiện đại.

Nếp sống của người Hà Nội được tạo nên từ những tập tục, phong tục truyền thống trải qua hàng thế hệ. Đó là sự thân thiện, hiếu khách và sẵn sàng giúp đỡ lẫn nhau trong lúc khó khăn. Sự khéo léo trong nghệ thuật ẩm thực, từ những món phở, bún, nem chua, bánh cuốn đến những món chè, bánh ngọt truyền thống, đều là biểu hiện của sự sáng tạo và lòng quê hương sâu sắc của người dân Hà Thành.

Ngoài ra, tinh thần trách nhiệm với di sản văn hóa cũng là điểm mạnh của người Hà Nội. Họ luôn tự hào với vẻ đẹp truyền thống của mình và nỗ lực bảo tồn, phát huy giá trị của di sản văn hóa thông qua việc tổ chức các hoạt động văn hóa, lễ hội truyền thống, triển lãm nghệ thuật và các sự kiện quốc tế.

Tóm lại, vẻ đẹp truyền thống và nếp sống của người Hà Nội là biểu tượng của sự kết hợp hài hòa giữa cổ điển và hiện đại, là nguồn cảm hứng không nguôi cho nghệ sĩ, và là niềm tự hào của toàn dân Việt Nam.