Nhà thơ Trần Đăng Khoa là một tên tuổi nổi tiếng với tài năng vượt trội và những tác phẩm văn học đầy giá trị trong kho tàng văn học Việt Nam. Trong giai đoạn đất nước còn nghèo nàn, phụ thuộc chủ yếu vào nông nghiệp truyền thống, ông đã tạo ra một tác phẩm tuyệt vời mang tên “Hạt gạo làng ta”. Bài thơ này thể hiện tình yêu chân thành và sâu sắc của tác giả dành cho quê hương và những "sản vật" quý giá mà vùng đất này mang lại.

Viết theo lối thơ hiện đại với ngôn từ phóng khoáng, không gò bó, "Hạt gạo làng ta" dễ dàng chạm đến lòng người bằng những tứ thơ mới mẻ, giàu cảm xúc. Ngay từ khổ đầu tiên, tâm hồn tác giả đã hòa quyện với hình ảnh hạt gạo, tạo nên những dòng thơ thấm đẫm cảm xúc về quê hương. Hạt gạo được mô tả là ngon vì thấm đượm “vị phù sa” từ dòng sông Kinh Thầy chảy qua những cánh đồng yên bình, mang thêm “hương sen thơm” và lời ru ngọt ngào của người mẹ hiền hòa:

"Hạt gạo làng ta

Có vị phù sa

Của sông Kinh Thầy

Có hương sen thơm

Trong hồ nước đầy

Có lời mẹ hát

Ngọt bùi đắng cay..."

Hạt gạo không chỉ đơn thuần là kết tinh của thiên nhiên mà còn là sản phẩm của những giọt mồ hôi, công sức vất vả của người nông dân. Thời tiết khắc nghiệt cũng thử thách sự bền bỉ của người trồng lúa. Tác giả miêu tả chi tiết về những tháng bảy với cơn bão lớn, tháng ba với những trận mưa kéo dài, và cái oi bức của tháng sáu, tất cả đều ảnh hưởng đến vụ mùa:

"Hạt gạo làng ta

Có bão tháng bảy

Có mưa tháng ba

Giọt mồ hôi sa

Những trưa tháng sáu

Nước như ai nấu

Chết cả cá cờ

Cua ngoi lên bờ

Mẹ em xuống cấy..."

Hạt gạo còn gắn liền với những trang sử hào hùng của dân tộc, là quà tình cảm từ hậu phương gửi ra tiền tuyến, nuôi dưỡng sức khỏe và tinh thần cho những người lính nơi chiến trường. Hình ảnh hào giao thông và những cô gái đeo súng đi cấy là biểu tượng của tinh thần kiên cường, kết hợp giữa sản xuất và chiến đấu:

"Hạt gạo làng ta

Những năm bom Mỹ

Trút trên mái nhà

Những năm cây súng

Theo người đi xa

Những năm băng đạn

Vàng như lúa đồng

Bát cơm mùa gặt

Thơm hào giao thông..."

Khổ thơ tiếp theo nhấn mạnh đến sự đóng góp nhỏ bé nhưng ý nghĩa của thế hệ trẻ, những em nhỏ giúp đỡ bố mẹ với trách nhiệm tự giác và chăm chỉ. Hình ảnh các em học sinh đeo khăn quàng đỏ, đội mũ đan, gánh đất gánh phân trên cánh đồng, phản ánh sự đáng yêu và đáng quý của những công việc tưởng chừng nhỏ bé nhưng đầy nỗ lực:

"Hạt gạo làng ta

Có công các bạn

Sớm nào chống hạn

Vục mẻ miệng gàu

Trưa nào bắt sâu

Lúa cao rát mặt

Chiều nào gánh phân

Quang trành quết đất..."

Cuối cùng, khổ thơ cuối cùng ví hạt gạo như hạt vàng, biểu tượng cho nguồn sống quý giá của dân tộc. Hạt gạo không chỉ là thành quả lao động của người nông dân mà còn là niềm tự hào của quê hương:

"Hạt gạo làng ta

Gửi ra tiền tuyến

Gửi về phương xa

Em vui em hát

Hạt vàng làng ta..."

Bài thơ "Hạt gạo làng ta" không chỉ khơi gợi những cảm xúc sâu lắng mà còn để lại trong lòng người đọc những suy nghĩ sâu sắc về giá trị của lao động và tình yêu quê hương. Tác phẩm này đã được phổ nhạc, dễ dàng đi vào lòng người qua những lời ca tiếng hát, trở thành lời cảm ơn sâu sắc dành cho nhà thơ Trần Đăng Khoa và tình yêu quê hương đất nước.