- Vì dế chọi mà gia đình Thành lâm vào cảnh ngộ sau: Quá hạn nộp dế hơn mười ngày, anh ta đã bị quan “trách phạt” đánh đòn trăm gậy, nằm lăn lộn trên giường, vị chức dịch “chỉ còn nghĩ đến chuyện tự tử mà thôi”, con trai vì làm dế chết, bỏ trốn rơi xuống giếng khiến cha mẹ đau xót,…  

- Cũng nhờ dế chọi mà sau đó gia đình Thành được hưởng những điều sau:  

+ Thành được miễn sai dịch, nâng đỡ để đậu tú tài.  

+ Anh ta có “ruộng đồng trăm khoảnh, lầu gác nguy nga, trâu dê đầy đàn”. Ra khỏi nhà thì “áo cừu, ngựa xe vượt cả các bậc quyền thế”, giàu có, sang trọng.  

- Ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống: tố cáo nên tội ác của cả một hệ thống cầm quyền thối nát chỉ biết ăn chơi hưởng thụ tàn ác trên mồ hôi xương máu của nhân dân. Coi nhân dân không bằng một con dế, khổ đau hay hạnh phúc phụ thuộc vào những điều hết sức nhỏ nhoi.