- Bài thơ thể hiện nội dung truyện Thánh Gióng:

THÁNH GIÓNG

Đời Hùng Vương thứ sáuNước nhà đang bình yênBỗng giặc Ân khát máuSang xâm lấn nước mình

Chúng đem quân bạo ngượcĐốt phá bao xóm làngKhắp đường quê bến nướcXác chết nằm ngổn ngang

Vua cầm lòng không đượcSai sứ giả mau mauTìm người tài giúp nướcMong thoát nạn binh đao

Thuở ấy làng Phù ĐổngCó một chuyện kỳ khôiCậu bé tên là GióngBa tuổi, chưa nói cười

Một hôm loa vang gọiCủa sứ giả: - Loa loa!Ai là người tài giỏiMau ra cứu nước nhà!

Gióng đang nằm trên võngLắng nghe, bật dậy ngayVội bảo với mẹ Gióng- Mẹ mời sứ vào đây!

Mẹ sững sờ ngạc nhiênNhìn con như kẻ lạDù nửa ngờ nửa tinVẫn ra mời sứ giả

Sứ giả bước vào nhàGióng cất lời dõng dạc- Hỡi sứ giả nghe taVề tâu vua gấp gấp

Đúc cho ta một ngựaMột chiếc gậy cầm tayVà thêm chiếc nón nữaĐều bằng sắt, đem đây!

Sứ giả vội đi ngayTrong lòng vui ra mặtNgựa phóng như tên bayVề kinh thành tức khắc

Gióng cười bảo mẹ rằng:- Bây giờ con đói lắmMẹ nấu cơm con ănĐể con thêm sức mạnh

Bao nhiêu nồi cơm nếpCả làng thổi, đem sangGióng ta ăn sạch hếtKhông một chút ngại ngần

Rồi vươn vai đứng dậyThoắt hoá thành chàng traiĐưa tay chân vung vẫyOai phong không nhường ai

Các lò rèn trong nướcBận rộn suốt ngày đêmĐúc ngựa, nón, gậy sắtMang về cho Gióng xem

Gióng cầm gậy uốn thửGậy liền gãy làm đôiGióng nhảy lên lưng ngựaNgựa khuỵu chân tức thời

Mọi người đều kinh ngạcTrước sức mạnh siêu nhiênBèn đúc ngựa gậy khácNặng đến trăm người khiêng

Gióng liền đội nón sắtTay cầm gậy vội vàngNhảy phốc lên lưng ngựaNgựa tung chân hí vang

Gióng từ biệt mẹ hiềnVà bà con làng xómCùng lớp lớp thanh niênRầm rập xông ra trận

Giặc Ân tràn khắp lốiCướp của rồi đốt nhàBức hiếp dân vô tộiTrẻ già đều không tha

Gióng cau mày giận dữThúc ngựa sắt xông lênGiặc huênh hoang chống cựGậy Gióng dập chết liền

Ngựa sắt càng thêm khoáiPhun lửa đốt thành troBất ngờ gậy sắt gãyGióng không hề âu lo

Vội cúi xuống bên đườngNhổ bụi tre làm gậyQuất vào đầu đối phươngGiặc thua to, cút chạy.

Đánh đuổi xong giặc ÂnCùng đoàn quân chiến thắngGióng cưỡi ngựa qua làngNhằm Sóc Sơn bay thẳng.

Người đời sau tưởng nhớĐến công đức của ôngNên lập đền thờ tựĐức Phù Đổng Thiên Vương.

Nguyễn Lãm Thắng

BÀI HÁT DÂN GIAN HỘI GIÓNG

(trích)

Nhớ xưa đang thuở triều HùngVũ Ninh nổi đám bụi hồng nẻo xaTrời thương Bách Việt sơn hàTrong nơi thảo mảng nẩy ra kỳ tàiLên ba đang tuổi anh hàiRoi vàng ngựa sắt ra oai trận tiềnMột phen khói lửa dẹp yênSóc Sơn nhẹ bước thần tiên lên trời...

ĐẠI NAM QUỐC SỬ DIỄN CA

Sáu đời Hùng vận vừa suyVũ Ninh có giặc mới đi cầu tài.Làng Phù Đổng có một ngườiSinh ra chẳng nói, chẳng cười trơ trơ.Những ngờ oan trái bao giờ,Nào hay thần tướng đợi chờ phong vân.Nghe vua cầu tướng ra quân,Thoắt ngồi, thoắt nói muôn phần khích ngang.Lời thưa mẹ, dạ cần vương,Lấy trung làm hiếu một đường phân minh.Sứ về tâu trước triều đình,Gươm vàng, ngựa sắt đề binh tiến vào.Trận mây theo ngọn cờ đào,Ra uy sấm sét, nửa chiều giặc tan.Áo nhung cởi lại Linh San,Thoắt đà thoát nợ trần hoàn lên tiên.Miếu đình còn dấu cố viên.Chẳng hay chuyện cũ lưu truyền có không?

PHÙ ĐỔNG THIÊN VƯƠNG

Tinh anh dấu được khí kiền khôn,Thiên tướng vang lừng tám cõi đồn.Nghe tiếng Hùng vương bẻn nảy việc,Mảng danh, nghịch tặc đã kinh hồn.Vợt vàng ngựa sắt hằng di để,Làng Gióng non Trâu miếu hãy còn.Tự điển trời nam ngôi đệ nhất,Âm phò quốc thế vững bằng non.

Lê Thánh Tông

- Bài thơ thể hiện nội dung truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh:

SƠN TINH, THỦY TINH

(trích)

Ngày xưa, khi rừng mây u ámSông núi còn vang um tiếng thần,Con vua Hùng Vương thứ mười tám,Mỵ Nương, xinh như tiên trên trần.Tóc xanh viền má hây hây đỏ,Miệng nàng hé thắm như san hô,Tay ngà trắng nõn, hai chân nhỏ:Mê nàng, bao nhiêu người làm thơ.Hùng Vương thường nhìn con yêu quá,Chắp tay ngẩng lên giời tạ ân;Rồi cười bảo xứng ngôi phò mã,Trừ có ai ngang vì thần nhân.Hay đâu thần tiên đi lấy vợ!Sơn Tinh, Thuỷ Tinh lòng tơ vương,Không quản rừng cao, sông cách trở,Cùng đến Phong Châu xin Mỵ Nương.

Sơn Tinh có một mắt ở trán,Thuỷ Tinh râu ria quăn xanh rì.Một thần phi bạch hổ trên cạn,Một thần cưỡi lưng rồng uy nghi.Hai thần bên cửa thành thi lễ,Hùng Vương âu yếm nhìn con yêu.Nhưng có một nàng mà hai rể,Vua cho rằng thế cũng hơi nhiều!Thuỷ Tinh khoe thần có phép lạ,Dứt lời, tay hất chòm râu xanh,Bắt quyết hò mây to nước cả,Dậm chân rung khắp làng gần quanh.Ào ào mưa đổ xuống như thác,Cây xiêu, cầu gẫy, nước hò reo,Lăn, cuốn, gầm, lay, tung sóng bạc,Bò, lợn, và cột nhà trôi theo.Mỵ Nương ôm Hùng Vương kinh hãi.Sơn Tinh cười, xin nàng đừng lo,Vung tay niệm chú. Núi từng dải,Nhà lớn, đồi con lổm cổm bòChạy mưa. Vua tuỳ con kén chọn.Mỵ Nương khép nép như cành hoa:“Con đây phận đào tơ bé mọn,Nhân duyên cúi để quyền mẹ cha!”Vua nghĩ lâu hơn bàn việc nước,Rồi bảo mai lửa hồng nhuốm sương,Lễ vật thần nào mang đến trước,Vui lòng vua gả nàng Mỵ Nương.

Nguyễn Nhược Pháp